ژئوشیمی و محیط تکتونیکی گرانیتوئیدهای متاآلومینوس سیرجان،کمربند ماگمایی ارومیه- دختر، ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

دانشگاه ارومیه، دانشکده علوم پایه، گروه زمین‌شناسی

چکیده

باتولیت تخت در سیرجان و در بخش جنوب­شرقی زون ماگمایی ارومیه-دختر واقع شده ­‌است. این مجموعه از لحاظ لیتولوژیکی دارای طیف ترکیبی وسیعی بوده و شامل سینوگرانیت، مونزوگرانیت، گرانودیوریت، تونالیت، کوارتزدیوریت و گابرو  می‌باشد. این ترکیبات دارای مرز مشخصی با یکدیگر بوده بطوری­که سنگ‌های مافیک‌تر در حواشی و در سمت داخل باتولیت، سنگ­های اسیدی­تر رخنمون یافته‌اند. تمامی واحدهای ذکر شده از نوع نفوذی‌های نوع I هستند و دارای ماهیت متاآلومینوس و کالک­آلکالن می‌باشند. فراوانی بلورهای هورنبلند، بیوتیت و مگنتیت و عدم وجود مسکویت، گارنت، کوردیریت و... تنوع سنگی گسترده، وجود شواهدی از آمیختگی ماگمایی (حرکت به سمت تشکیل گرانیتوئیدهای نوع-H) همگی با ماهیت نوع I بودن آن­ها سازگار است. روند خطی عناصر کمیاب در نمودارهای هاکر و نیز روند مشابه عناصر در نمودارهای عنکبوتی، نشان می‌دهد که نفوذی‌های مورد مطالعه دارای رابطه خویشاوندی با یکدیگر بوده و از یک ماگمای مادر مشتق شده‌اند. غنی‌شدگی نمونه‌های مورد مطالعه از عناصر LILE و LREE نسبت به عناصر HSFE و HREE نشان می‌دهد که این نفوذی‌ها در یک حاشیه فعال قاره‌ای، از یک منبع گوشته‌ای غنی شده شکل گرفته‌اند. هم­چنین وجود ناهنجاری‌هایی منفی Nb و Ta و  نیز غنی‌شدگی از K، Rb، Th و Cs حاکی از یک محیط مرتبط با قوس بوده و نشانگر دخالت پوسته است. بنابراین هضم مواد پوسته‌ای در طی فرآیند شکل‌گیری آن­ها دخیل بوده است. در اثر فرورانش مایل اقیانوس نئوتتیس به زیر ایران مرکزی، ماگماهای بازیک مادر از یک گوشته متاسوماتیز تشکیل شده است. این ماگماها در طی صعود به افق‌های بالایی پوسته، طی فرآیند هضم و تبلور تفریقی (فرآیند AFC) سبب شکل‌گیری توده‌های حدواسط و فلسیک گردیده‌اند. در نهایت گرانیتوئیدهای تشکیل یافته به کمک گسل­های عمیق منطقه مخصوصاً گسل چهارگنبد، نفوذ  و جایگیری کرده­اند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Geochemistry and tectonic environment of metaluminous granitoids of Sirjan, Urmia-Dokhtar magmatic belt, Iran

نویسندگان [English]

  • S. Jamei Jamei
  • A. Fazlnia Fazlnia
  • A. Jafari
چکیده [English]

The Takht batholith is located to Sirjan and the southeastern part of the Urmia-Dokhtar magmatic belt. This complex has wide range of composition, including syenogranite, monzogranite, granodiorite, tonalite, quartz diorite, and gabbro. These rocks have clear contact surfaces with together, so that mafic rocks in margins and acidic rocks in centre of batholith were exposed. All mentioned units are I-type and have metaluminous and calc-alkaline nature, in composition. Abundance of hornblende, biotite and magnetite, absence of muscovite, garnet, cordierite..., wide variety of rocks, existence of magma mingling evidence, all are well-matched with their I-type nature. Linear trends of trace elements in harker diagrams and also identical trends of elements in spider diagrams, are indicated that the study rocks have genetic relationship with each other and have derived from the same parental magma. Enrichment of the study samples in LILE and LREE relative to HSFE and HREE show that these intrusions may have generated in an active continental margin from an enriched mantle source. In addition, negative anomalies of Nb and Ta along with enrichment of K, Rb, Th and Cs, implies to arc-related environment, as well as, interaction of crust and assimilation of crustal material during the process of their formation. Therefore, due to the Neotethys oblique subduction beneath the central Iran, basic parental magmashas formed from a metasomatized mantle. These melts during the ascent to upper crust horizons via assimilation and fractional crystallisation (AFC process) had formed the intermediate and felsic bodies. Finally the formed granitoids have intruded by deep faults especially Chahar Gonbad fault as compression injection.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Urmia-Dokhtar
  • Metaluminous granitoid
  • Geochemistry
  • AFC process