استفاده از سامانه اطلاعات جغرافیایی و وروش تحلیل سلسله‌مراتبی در پهنه‌بندی خطر زمین‌لرزه استان کرمان

اخلاص پور, پیام; عباس نژاد, احمد; نعمتی, مجید

doi:10.22084/nfag.2022.24784.1481

استفاده از سامانه اطلاعات جغرافیایی و وروش تحلیل سلسله‌مراتبی در پهنه‌بندی خطر زمین‌لرزه استان کرمان

نویسندگان

¹ دانشجوی کارشناسی‌ارشد، گروه زمین‌شناسی، دانشگاه شهید باهنر، کرمان، ایران

² دانشیار گروه زمین‌شناسی، دانشگاه شهید باهنر، کرمان، ایران

³ دانشیار گروه زمین‌شناسی، دانشکده علوم و مرکز پژوهشی زمین‌لرزه، دانشگاه شهید باهنر، کرمان، ایران

10.22084/nfag.2022.24784.1481

چکیده

استان کرمان یکی از لرزه‌خیزترین گستره‌های ایران بوده که در گذشته، رخداد زمین‌لرزه‌های ویرانگر، سبب آسیب‌های جانی ومالی فراوان در آن گردیده است. از این رو، تهیه نقشه پهنه‌بندی خطر زمین‌لرزه در این گستره ضروری به‌شمار می‌آید. این پژوهش نیز برای تهیه نقشه کاربردی پهنه‌بندی خطر زمین‌لرزه در استان کرمان با به‌کارگیری سیستم اطلاعات جغرافیایی انجام گرفته است. نخست، معیارهای گسل‌های جنبا در استان، زمین‌لرزه‌های تاریخی و دستگاهی، زمین‌ریخت‌شناسی، استحکام ساختگاه و زمین‌ساخت جنبا وهم‌چنین زیرمعیارهای آن‌هاکه درپهنه‌بندی خطرزمین‌لرزه دخیل بوده‌اند، بررسی و ارزیابی شده و به لایه‌های اطلاعاتی در محیط سیستم اطلاعات جغرافیایی تبدیل گردیدند. اهمیت زیر معیارهایی چون درازا، سازوکار و جنبش گسل و هم‌چنین بزرگا و ژرفای زمین‌لرزه‌ها که برای نخستین بار، درتهیه نقشه پهنه‌بندی خطر زمین‌لرزه درنظرگرفته شده، سبب افزایش دقت نقشه‌ها می‌گردد. سپس، وزن‌دهی لایه‌های اطلاعاتی به‌کمک روش تحلیل سلسله‌مراتبی (AHP) با به‌کارگیری سیستم تصمیم‌گیری گروهی و به‌کارگیری نرم‌افزار‌های لازم صورت گرفت. در پایان، لایه‌های اطلاعاتی به‌دست آمده برپایه روش AHP تلفیق ‌شده و گستره‌های گوناگون استان از دیدگاه خطر زمین‌لرزه، در نقشه پهنه‌بندی خطر زمین‌لرزه استان کرمان به گستره‌هایی با خطر لرزه‌ای خیلی زیاد (نوار شمال، شمال باختری کرمان و گسل‌های جیرفت و سبزه‌واران)، گستره‌هایی با خطر متوسط (جنوب خاوری و شمال باختری کرمان) تا گستره‌های کم‌خطر (باختر استان، لوت و جازموریان) دسته‌بندی شدند. نقشه‌های به‌دست آمده با پژوهش‌های پیشین و اطلاعات زمین‌لرزه‌شناسی مقایسه گردید که نشان‌دهنده دقت بالای نقشه به‌دست آمده است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Using GIS and AHP method in Earthquake hazard zoning in Kerman Province

نویسندگان [English]

P. Ekhlaspour ¹
A. Abbasnejad ²
M. Nemati ³

¹ M. Sc., student. Dept., of Geology, Shahid Bahonar University, Kerman, Iran

² Assoc. Prof., Dept., of Geology, Shahid Bahonar University, Kerman, Iran

³ Assoc. Prof., Dept., of Geology, Faculty of Science and Earthquake Center of Shahid Bahonar University of Kerman, Kerman, Iran

چکیده [English]

The Kerman province is considered one of the most seismically active zones of Iran, which its frequent past earthquakes have inflicted thousands of deaths and many economic losses. Therefore, the seismic hazard zoning of this province is an essential issue. So, this research was conducted for preparing seismic hazard zoning map in Kerman Province using GIS. Several criteria such as active faults, historical and instrumental earthquakes, geomorphology, basement material, active tectonics and also their sub-criteria, which are effective in seismic hazard zoning, have been selected and evaluated. Then, data layers were weighted using AHP method by group decision making via Arc GIS and Expert choice software. Finally, the data layers were overlapped in ArcGIS based on AHP method. Different zones of the province which have been categorized of earthquake hazard, from the maximum (northeast of Kerman and Jiroft-Sabzevaran area), moderate (southeast and northwest of Kerman) to the minimum (Lut and Jazmurian) potential hazards were distinguished in the hazard zoning map. Final map was compared with past researches and seismic data which represent high accuracy of final map.

کلیدواژه‌ها [English]

Activity
Earthquake
Tectonic
Mechanism
Hazard zoning map

مراجع

ایران‌نژاد پاریزی، ا.، نعمتی، م.، جعفری، و. و سیفی، ن (1396) مقایسه روش‌های ارزیابی خطر زمین‌لرزه، مطالعه موردی گستره دشت‌بیاض. فصل‌نامه علمی- پژوهشی زمین‌شناسی محیط‌زیست، سال دهم، شماره، 14، ص 45-31.

عباسنژاد، ا. و داستان‌پور، م (1378) زمین‌لرزه و زمین‌لرزه خیزی استان کرمان، انتشارات خدمات فرهنگی کرمان، 255 ص.

حیدریآقاگل، م.، خطیب، م.، هیهات، م.، منصوری، ه (1394) پهنه‌بندی خطر زمین‌لرزه به روش تحلیل سلسله مراتبی (AHP) و منطق فازی (منطقه مورد مطالعه: استان خراسان جنوبی).

رحیمی، م. و رحیمی، ن (1396) پهنه‌بندی خطر زمین‌لرزه با استفاده از فرآیند تحلیل سلسله مراتبی (AHP) و سامانه اطلاعات جغرافیایی (GIS)، مطالعه موردی: بخش مرکزی شهرستان سمیرم. نشریه ژئومورفولوژی کمی، دوره 11، شماره 22، ص 118-109.

رهنما‌راد، ج. و نعمتی، م (1393) بررسی زمین‌لرزه فروردین سال 1392 سراوان استان سیستان و بلوچستان. فصل‌نامه بین‌المللی پژوهشی تحلیلی زمین‌پویا، ویژ‌ه‌نامه (سا‌‌ل‌روز زمین‌لرزه سراوان)، دوره 1، شماره 4، ص 78-63.

علی‌جانی، ب.، قهررودی، م.، و امیراحمدی، ا (1386) پهنه‌بندی خطر وقوع زمین‌لغزش در دامنه‌های شمالی شاه جهان با به‌کارگیریGIS (مطالعه موردی: حوضه اسطرخی شیروان). فصل‌نامه تحقیقاتی جغرافیایی، شماره 84، ص 116-131.

فاطمی، ج.، عکاشه، ب.، سلطانیان، س. و حمیدی، گ (1377) زمین‌لرزه 29 آبان‌ماه 1368 گلباف کرمان و پس‌لرزه‌های آن، مجله فیزیک زمین و فضا، شماره 1و2، ص 15-11.

قدسیپور، ح (1385) فرایند تحلیل سلسله مراتبی AHP، انتشارات دانشگاه صنعتی امیرکبیر، چاپ پنجم، 100 ص.

مشیری، ا (1380) مدل تعدیل شده AHP برای نظرسنجی و تصمیم‌گیری‌های گروهی، نشریه دانش مدیریت، شماره 52، ص 63 تا 92.

یغمائی، م. ع (1371) طرح مطالعه لرزه‌خیزی استان کرمان، جلد اول، وزارت معادن و فلزات، شرکت توسعه علوم زمین.

Ambraseys, N. N. and Melville, C. P (1982) A history of Persian earthquakes. Cambridge University Press 219P.

Jackson, J., et al (2006) Seismotectonic, rupture process, and earthquake hazard aspects of the 2003 December 2 6 Bam, Iran, earthquake. Geophys. J. Int., 166: 1270-1292.

Nemati, M. and Gheitanchi, M. R (2011) Analysis of 2005 Dahuieh (Zarand) aftershock sequences in Kerman province, southeast Iran. Journal of the Earth & Space Physics, 37 (1): 1-9.

Nemati, M (2018) Seismotectonic and seismicity of Makran, a bimodal subduction zone, SE Iran. Journal of Asian Earth Sciences, 196: 139-161.

Nemati, M., Jafari Hajati, F., Rashidi, A. and Hassan-Zadeh, R (2020) Seismology of the 2017 Hojedk earthquakes (M_N 6.0- 6.1), Kerman province, SE Iran. Tectonophysics, 780, 228398.

Savidge, E., Nissen, E., Nemati, M., Karas¨ozen, E., Hollingsworth, J., Talebian M., Bergman, E., Ghods, A., Ghorashi, M., Kosari, E., Rashidi A. and Rashidi, A (2019) The December 2017 Hojedk (Iran) earthquake triplet- sequential rupture of shallow reverse faults in a strike-slip restraining bend. Geophys. J. Int., 217(2): 909-925.

Tatar, M., Hatzfeld, D., Moradi A. S. and Paul, A (2005) The 2003 December 26 Bam earthquake (Iran), Mw 6.6, aftershock sequence. Geophys. J. Int., 163: 90-105.

Yamini-Fard, F., Hatzfeld, D., Farahbod, A. M., Paul, A. and Mokhtari, M (2007) The diffuse transition between the Zagros continental collision and the Makran oceanic subduction (Iran): microearthquake seismicity and crustal structure. Geophys. J. Int., 170: 182–194.

Yalcin, A (2008) GIS-based landslide susceptibility mapping using analytical hierarchy process and bivariate statistics in Ardesen (turkey); comparisons of result and confirmations, Journal of Catena, 72: 1-12.