مطالعه ژئوشیمی پولیه کارستی خرکت (شمال شرق شهر مشهد)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

چکیده

پولیه خرکت یکی از بارزترین پدیده­های کارست سطحی در استان خراسان رضوی است که در 55 کیلومتری شمال شرق شهر مشهد قرار دارد. این پولیه عمدتا از واحدهای کربناته سازند مزدوران (Jmz1, Jmz2 & Jmz3) تشکیل شده است. علاوه بر آن، واحدهای تبخیری سازند شوریجه در شمال پولیه و هم­چنین رسوبات متعلق به کواترنری در منطقه وجود دارد. در این مطالعه 28 نمونه از واحدهای کربناته سازند مزدوران و هم­چنین 5 نمونه از رسوبات کواترنری برداشت شده و میزان عناصر Ca ، Mg، Sr، Mn و Fe در این نمونه­ها اندازه­گیری گردیده است. در ادامه نقشه پراکندگی این عناصر در منطقه تهیه و هم­چنین فرآیند تحلیل عاملی بر روی آن­ها صورت گرفته است. هدف مطالعات تشخیص عوامل موثر و کنترل کننده ژئوشیمی پولیه خرکت و هم­چنین مکان­های مستعد برای تجمع عناصر اقتصادی در پولیه با توجه به ژئومورفولوژی خاص آن بوده است. نتایج حاصل از این تحقیق نشان دهنده این موضوع است که پدیده دیاژنز متئوریک با توجه به افزایش Mn و Fe و کاهش Sr و نسبت Sr/Mn مهم­ترین عامل کنترل کننده ژئوشیمی پولیه خرکت است. افزایش میزان Fe و Mn در نمونه­های کربناته بر اثر تأثیر فرآیندهای دیاژنتیکی در یک محیط نسبتاً احیایی تا کم اکسیژن صورت گرفته است. هم­چنین افزایش میزان این دو عنصر و کاهش میزان Sr در نمونه­ها می­تواند در ارتباط با ضریب توزیع این عناصر و هم­چنین  تمرکز آن­ها در محلول­های دیاژنزی باشد. از طرفی، مطالعه و رسم نقشه­های پراکندگی عناصر فوق به همراه نقشه نشانه­های عاملی ((Factor Score Map نشان دهنده این مسئله است که میزان عنصر Fe در پایین دست پولیه خرکت افزایش چشمگیری می یابد و به 7500 ppm می رسد و این احتمال را به وجود می­آورد که رسوبات آبرفتی در پایین­دست پولیه با توجه به شیب کم آن نسبت به سایر بخش­های پولیه می­تواند به عنوان تله­های ژئوشیمیایی برای عناصری باشند که در بالادست پولیه انحلال یافته است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Study the geochemistry of Kharket polje (North of Mashhad city)

نویسندگان [English]

  • M. Hydarizad
  • S.A Aghaei
  • M. Abdollahy Mansour Khani
چکیده [English]

Kharket Polje is one of the most outstanding Karstic feature in Khorasan-Razavi province which is located 55 Km to the north of Mashahd. This polje is covered by Mozduran carbonate Formation and marginally by Shoorije Formation in the north and quaternary sediments in the center. During this survey, 33 samples including 28 samples from Mozduran carbonates and 5 samples from quaternary sediments were collected and the concentration of Sr, Mg, Mn, Fe and Ca were analyzed. The distribution map of these elements in the study area and factor analysis depicted the parameters which control the geochemistry of the polje and identify the locations of high concentration of the elements. Increase in Fe and Mn concentration in the carbonate samples is due to influence of diagenetic processes in relatively anoxic to low oxygen environments, whereas increase in these elements values and decrease in Sr concentration in the study samples can be related to their partition coefficient and low concentration of these element in diagenetic fluids. The results of this survey show that Meteoric diagenesis is the most significant factor which controls the geochemistry of Kharket polje whereas the distribution map and factor analysis demonstrates that the concentration of Fe increases dramatically in the base of polje and reaches about 7500 ppm where the  slope is considerably lower compare to other parts of polje. The gentle slope of Kharket polje and its lithology (mainly consists of sandstone) in southern parts makes it good geochemical trap for some minor elements such as Fe, Ni and Mn.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Geochemistry
  • Karstic polje
  • Carbonate karstic formations
  • Mozduran formation
  • Kharket
  • Mashhad