هندسه فرکتالی گسل ها و لرزه خیزی آذربایجان (شمال غرب ایران)

نویسندگان

چکیده

آذربایجان در طول تاریخ کهن خود شاهد فعالیت­های لرزه­ای متعددی بوده که گاهی این زمین­لرزه­ها سبب خسارات جانی و مالی قابل توجهی شده است. بیش­ترین فعالیت­های لرزه­ای در آذربایجان، در اطراف سیستم­های گسلی اصلی که اکثرا به صورت خوشه­ای و در راستایی NW-SE توزیع یافته­اند، دیده می­شود. رفتار لرزه­ای در یک گسل می­تواند با بی­نظمی­های هندسی آن گسل مرتبط باشد که بدون در نظر گرفتن مقیاس، سیمای ناهموار سیستم­های گسلی در گسل­ها می­تواند تابع هندسه فرکتالی بوده و بنابراین این بی­نظمی هندسی می­تواند به صورت بعد فرکتالی (D) بررسی شود. تحلیل­های فرکتالی به روش مربع شمار در آذربایجان انجام شد. بر اساس نتایج این پژوهش با فاصله گرفتن از سیستم گسلی اصلی در منطقه که دارای روند NW-SE بوده و از شمال­غرب تا مرکز آذربایجان گسترش دارد، مقدار بعد فرکتال کاهش می­یابد. این امر دلیلی بر وجود ناپیوستگی در سیستم­های گسلی اصلی در منطقه است. مقدار بالای بعد فرکتال در مناطق تبریز، اسکو و بستان­آباد و هم­چنین کاهش در مقدار بعد فرکتال مناطق قره­چمن، سراب و میانه، نشان می­دهد که منطقه انتهایی سیستم­های گسلی اصلی در آذربایجان در منطقه­ای بین چهارگوش­های بستان­آباد و قره­چمن است. براساس تحلیل فرکتالی گسل­های منطقه و بررسی داده­های لرزه­ای، عمده فعالیت لرزه­ای در آذربایجان در ارتباط با چشمه­های خطی (گسل­های) اصلی منطقه و یا شاخه­های فرعی آن­ها رخ می­دهد. هم­چنین توزیع ابعاد فرکتالی حجمی و سطحی آذربایجان نشان­دهنده فعالیت لرزه­ای بالاتر در بخش­های مرکزی و شمال­غربی نسبت به سایر مناطق مجاور می­باشد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Fractal Geometry of Faults and Seismicity of Azerbaijan (NW Iran)

نویسندگان [English]

  • M. Mehrpouyan
  • M.M. Khatib
  • M Jami
  • M. Arjmandi
  • H. Mirzynaly Yazdi
چکیده [English]

The Azerbaijan experimented several seismic activities during its history, that sometimes these earthquakes caused significant damage to lives and property. Most seismic activity in Azerbaijan can be seen around the major fault systems that distributedin the clustering system in the NW-SE direction. Seismic behavior in a fault could be related to geometrical irregularities, regardless of the scale, this can be a function off ractal geometry and so these geometricalirregularities can be investigated in case of fractal dimension (D). Box counting method off ractal analysis was conducted in Azerbaijan. Based on our results, with receding from the main fault systemin there gion which has a NW-SE trend and distributed from the NorthWest to Centre of Azerbaijan, the fractal dimension decrease. This is reason for the existence of discontinuities in the fault systems in the region. High value of fractal dimension in Tabriz, Osku and Bostan Abad regions and also decrease in value of fractal dimension in Qare Chaman, Sarab and Mianeh suggests that the ending zone of main fault systems in Azerbaijan lying in region between Bostan Abad and Qare Chaman region. On fractal analysis of Azerbaijan faults and surviving seismic data, main seismic activities in Azerbaijan are related to major fault or their branches in region. Also distribution of volume and surface fractal dimension in Azerbaijan shows high seismic activity in central and NW regions than other adjacent regions.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Azerbaijan
  • fractal analysis
  • Earthquake
  • fault systems
  • seismicity