نقش عوامل ساختاری در هدایت گازهای متان و دی‌اکسیدکربن به تونل انتقال آب نوسود (ازگله – شمال باختر کرمانشاه)

نویسندگان

1 استادیار گروه زمین‌شناسی، دانشکده علوم‌پایه، دانشگاه لرستان، خرم‌آباد

2 دانشجوی دکترا، گروه زمین‌شناسی، دانشکده علوم‌پایه، دانشگاه بوعلی‌سینا، همدان، کارشناس آزمایشگاه مرکزی دانشگاه لرستان، خرم‌آباد، ایران

3 گروه زمین‌شناسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد خرم‌آباد، خرم‌آباد

چکیده

تونل انتقال آب نوسود با طولی بالغ بر 45 کیلومتر به منظور هدایت و انتقال آب در شمال باختر کرمانشاه احداث شده است. این تونل از میان تاقدیس­ها و ناودیس­های متعددی عبور کرده و به محض وارد شدن محور آن به سازندهای گرو و گورپی گازهایی با حجم بیش از 400 پی پی ام به داخل تونل زهکشی می­شوند که عمدتا مربوط به تاقدیس­های ازگله و کردی قاسمان می­باشند. در حوضه­ی زاگرس سازندهای گرو و گورپی به عنوان سنگ­منشأ نفت با پتانسیل بالا شناخته می­شوند و در منطقه مورد مطالعه با وجود کروژن غالب تیپ III که عمدتا دارای منشأ خشکی می­باشد حجم زیادی از گازها که عمدتا گازهای متان و دی­اکسیدکربن مـی­باشند، تولید می­کنند. با توجه به گسترش سازندهای گرو و گورپی در منطقه، زون­های مستعد گازخیزی در محور تونل به چهار بخش A,B,C,D تقسیم می­شوند که بیش­ترین حجم گاز تولید شده در تاقدیس کردی قاسمان و مربوط به زون D می­باشد. گازهای تولید شده از این مناطق همراه حجم زیادی از آب از طریق شکستگی­های تکتونیکی که عمدتا درزه­ها و گسل­ها می­باشند به داخل تونل هدایت می­شوند که از بین آن­ها گسل­ها در تاقدیس کردی قاسمان و تاقدیس ازگله نقش بسیار مهمی دارند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The role of structural factors in directing methane and carbon dioxide to the Nosud water transmission tunnel (Azgeleh - northwest of Kermanshah)

نویسندگان [English]

  • A. Jamshidi 1
  • M. Sedaghatnia 2
  • K. Mirbiyk sabzevari 3
چکیده [English]

Nosud water transfer tunnel with a length of 45 km has been constructed to guide and transfer water in the northwest of Kermanshah. The tunnel passes through several anticlines and synclines and as soon as its axis enters the Garo and Gurpi formations, gases with a volume of more than 400 ppm are drained into the tunnel, which is mainly related to the Azgleh and Kurdish Qasman anticlines. In the Zagros Basin, the Garou and Gurpi Formations are known as high potential oil source rocks. In the study area, despite the predominant type III kerogen, which is mainly of dry origin, a large volume of gases, mainly methane and carbon dioxide, are found. Due to the expansion of Garo and Gurpi formations in the region, gas-prone zones in the tunnel axis are divided into four parts A, B, C, D, which is the largest volume of gas produced in the Kurdish anticline of Qasman and is related to zone D. The gases produced from these areas along with a large volume of water are led into the tunnel through tectonic fractures, which are mainly joints and faults, among which faults play a very important role in the Kurdish anticline of Qasman and the anticline of the herd.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Garou formation
  • Tectonic structures
  • Gas production
  • Nosud water supply tunnel
  • Kermanshah
اربابی، م (1390) نقش سازند گرو در اسیدی شدن آب­های تونل آبرسانی نوسود، ازگله، شمال­غرب کرمانشاه. پایان نامه کارشناسی­ارشد، دانشگاه بوعلی­سینا همدان، 111 ص.
اشکان، ع. م (1383) اصول مطالعات ژئوشیمیایی سنگ­های منشأ هیدروکربوری و نفت­ها با نگرش ویژه به حوضه رسوبی زاگرس. انتشارات شرکت ملی نفت ایران. 355 ص.
رفیعی، ب. اربابی، م. محسنی، ح. بیاتی، م (1392) ژئوشیمی آلی، بلوغ حرارتی و پتانسیل هیدروکربن­زایی سازند گورپی، ازگله، شمال­غرب کرمانشاه. نشریه رسوب­شناسی کاربردی، دوره 1، شماره 2، ص 37-29.
مطیعی، ه (1382) زمین­شناسی نفت زاگرس، جلد 1 و 2، سازمان زمین­شناسی کشور، طرح تدوین کتاب زمین شناسی ایران.
مهندسین مشاور ایمن­سازان (1385) بررسی پتانسیل ورود گاز به تونل و نکات ایمنی.
مهندسین مشاور لار (1385) مطالعات مرحله یک تونل انتقال آب نوسود.
شرکت ملی نفت ایران (1388) نقشه زمین­شناسی 100000/1 باینگان.
Ala, M. A., Kinghorn, R. R. F., Rahman, M (1980) Organic geochemistry and source rock characteristics of the Zagros petroleum province, Southwest of  Iran. Petroleum Geology, 3: 61-86.
Bordenave, M. L., Burwood, R (1990) Source rock distribution and maturation in the Zagros Orogenic Belt: Provenance of Asmari and Bangestan reservoir oil accumulations. Organic Geochemistry, 16: 366-387.
Bordenave, M. L., Huc, A.Y (1995) The Cretaceous source rock in the Zagros Foothills of Iran. Reve De Institut Francais Du Petrol50, 727-754.
Frasson, A., Hemqvist, L (2010) Geology, water inflow and grout selection for tunnel sealing: case studies from two tunnels in hard rock, Sweden. In: Proceedings of the ITA- AITES World Tunnel Congress, Vancouver.
Goel, R. K (2014) Tunneling through weak and fragile rocks of Himalayas. International Journal of Mining Science and Technology, 24: 783-790.      
Hunt, J. M (1996) Petrpleum geochemistry and geology.W.H. Freeman and Company, New York, 743p.
Lin, H. I., Lee, C. H (2009) An approach to assessing the hydraulic conductivity disturbance in fractured rocks around the Syueshan tunnel, Taiwan. Tunneling and Underground Space Technology, 24: 222 – 230.
Murris, R. J (1980) Middle East: stratigraphic evolution and oil habitat. AAPG Bulletin, 4: 597-618.
Pasley, M., Gregory, W., Hart, G. F (1991) Organic matter variations in transsgressive and regressive shale. Organic. Geochemistry, 17(4): 483-509.
Riedmuller, G (1987) Neo formation and transformation of clay mineral in tectonic shear zones. Tschermaks mineralogische und petrographische Mitteilungen, 25: 219-242.