چین‌خوردگی واحدهای نئوژن؛ شاهدی بر تکتونیک فعال در شمال‌غرب بیرجند

یوسفی, مهدی; خطیب, محمد مهدی; غلامی, ابراهیم

doi:10.22084/nfag.2018.15031.1282

چین‌خوردگی واحدهای نئوژن؛ شاهدی بر تکتونیک فعال در شمال‌غرب بیرجند

نویسندگان

گروه زمین‌شناسی، دانشگاه بیرجند، بیرجند

10.22084/nfag.2018.15031.1282

چکیده

زمینساخت منطقه شمالغرب بیرجند عمدتا تحت تاثیر عملکرد بخش غربی پهنه گسلی شکرآب قرار دارد. نتایج چهار شاخص SL, Smf ,Vf و Er در شمالغرب بیرجند، مقادیر بالایی را برای SL (707) و Er (58/0) و مقادیر پایینی را برای Vf (94/0) و Smf (14/1) نشان میدهد که همراه با شواهد نوزمینساختی مثل قطعشدگی و کجشدگی در رسوبات کواترنری، وجود سه نسل از تراسهای رودخانهای بریده شده، پشتههای مسدود کننده و پرتگاههای گسلی، حاکی از پویایی زمینساختی در این منطقه میباشد. همچنین میزان بعد فرکتال آبراهههابرای این بخش گسل393/1 میباشد که فعالیت بالای زمینساختی را تائید میکند. مقطع عرضی عمود بر این پهنه گسلی، نشانگر سه گسل با روند شرقی غربی موازی با هم میباشد. با توجه به رخداد مهاجرت عرضی در این منطقه، و همچنین انطباق کانون زمینلرزه اخیر بر روی چین راندگی شمالغرب بیرجند، برخاستگی رسوبات در امتداد روند دوم گسلی (F2) را به عنوان چینخوردگی وابسته به گسل معرفی میکنیم. این تاقدیس، چینی نامتقارن با یال شمالی کم شیب و یال جنوبی پرشیب میباشد که برخاستگی بیشتر در دامنه شمالی را نشان میدهد؛ و در اثر عملکرد آن به همراه پس راندگی با شیب در جهت جنوب، موجب برخاستگی تاقدیس شدهاند. با توجه به اختلاف شیب یالهای شمالی و جنوبی تاقدیس شمال غرب بیرجند و همچنین اختلاف ارتفاع محل اتصال یال تاقدیس به دشت شمالی نسبت به محل اتصال تاقدیس به دشت جنوبی و همچنین ظهور پرتگاههای موازی با گسل اصلی به دلیل رشد و مهاجرت عرضی گسل، که خود را با تغییرات توپوگرافی در مقطع چینخوردگی نشان میدهند، چینخوردگی در شمالغرب بیرجند را از نوع چینخوردگی وابسته به انتشار گسل در نظر میگیریم.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Neogene units folding evidence of active tectonic in the North West Birjand

نویسندگان [English]

mehdi yousefi
Mohammad Mehdi khatib
ebrahim gholami

university of birjand

چکیده [English]

The north-west Birjand area tectonics is mainly affected by performance of western part of the Shekarab fault Zone. The results of the morphotectonic indexes include Smf,Vf, Er, SL, suggesting high amounts for SL (707) and Er (0.58) and lower values for Vf (0.94) and Smf (1.14), with neotectonic evidences such as cutting and tilting in Quaternary sediements, three abandoned river terrace levels and fault scarps, indicate the tectonics activity in this area.The stream fractal dimensions forwestern part of fault is 1.393 that also confirms tectonic activity. Cross section traced perpendicular to the fault zone represents three parallel east-west direction fault. Due to the occurrence of lateral migration in this area and adaptation epicenter of the recent earthquake above of north-west birjand thrus-fold, we suggest the rising in deposits along the F2 fault as fault related-folding. This anticline is asymmetric fold with more slope southern flanks than the northern flanke and also represent rising more on the northern flanks and with the performance of the back thrust with the slope to the south, rising anticline has been made. Due to the difference between the northern and southern flanks slopes of the anticline in the north-west Birjand and also difference between junction points of the anticline to the plains in northen and southern plain, and also due to the occurance of scarps parallel to the main faul because of growth and laterial migration in faults that they are show themself by topographical changes in the folding section, we consider the folding in the north west Birjand as fault propagation related-folding.

کلیدواژه‌ها [English]

North West Birjand
Foldin
Active Tectonic
Faulting

مراجع

فخاری، س.، و خطیب، م.م (1390) چینخوردگی درارتباط با گسلش فعال در شمال بیرجند، اولین هـمایش ملی زمینشناسی ایران، 8- 1.

فـقیه، ع.، جمـشیدی، آ.، و نوحـهگر، ا (1394) ارزیـابی زمینریختی الگوی رشد جانبی چینهای فعال در کمان فارس، کمربند چین-راندگی زاگرس، ایران (مطالعه موردی: تاقدیسهای هرنگ و کوهنمکی)، فصلنامه علوم زمین، شماره 95، 142-133.

علیمی، م. ا، خطیب، م. م، حسامی آذر، خ.، و هیهات، م. ر (1393) ارزیابی لرزه زمینساختی راندگیها و پهنههای گسلی پنهان در گستره مختاران- خاور ایران، مـجله زمینشناسی کاربردی پیشرفته دانشگاه شهید چمران اهواز، شماره 12، 52- 41.

همتی، ف.، بهرامی، ش.، و زنگنه اسدی، م. ع (1394) شواهد ژئومورفولوژیک زمینساخت فعال در طاقدیس پیکلا، فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، سال 30 ، شماره 3، 222-208.

یوسفی، م (1392) تحلیل مهاجرت پرتگاههای گسلی فعال شکرآب با استفاده از دادههای ریختزمینساختی و نوزمینساختی، پایاننامه کارشناسیارشد، دانشگاه بیرجند، 70-57.

یوسفی، م.، خطیب، م. م.، غلامی، ا.، و موسوی، س. م (1392) ارزیابی فعالیت گسل شکرآب (شمال بیرجند) بر مبنای دادههای ریختزمینساختی، فصلنامه پژوهشهای دانش زمین، شماره 14، 65-53.

یوسفی، م.، خطیب، م. م.، و غلامی، ا (1394) ارزیابی مهاجرت پرتگاههای گسلی شکرآب، یکی از سرچشمههای لرزهزای شهر بیرجند، فصلنامه زمینساخت شماره 2، 50-36.

Azor, A., Keller, E.A., Yeats, R.S (2002) Geomorphic indicators of active fold growth: South Mountain–Oak Ridge anticline,Ventura basin, southern California. Geological Society of America bulletin, 114: 745–753.

Bamsly, M.F., Devanery, R.L., Mandelbrot, B.B., Peitgen, H.O., Saupe,D., Voss, R.F (1988) The science of Fractal Images, Sppringer,Verlage, New York, Inc, 311p.

Berberian, M (1979) Earthquake faulting and bedding thrust associated with the Tabas-e- Golshan (Iran) Earthquake of September 16, 1978. Bulletin of the Seismological Society ofAmerica, 69: 1861-1887.

Berberian, M (1995) Master "blind" thrust faults hidden under the Zagros folds:active basement tectonics and surface morphotectonics, Tectonophysics, 241: 193-224.

Bull, W.B., Mc fadden, L.D (1977) Tectonic geomorphology north and south of the Garlok fault, California, 8th Annual geomorphology sym, New York.

Champel, B., Van der Beek, P., Mugnier, J. L., Leturmy, P (2002) Growth and lateral propagation of fault-related folds in the Siwaliks of western Nepal: rates, mechanisms, and geomorphic signature. Journal of Geophysical Research, Solid Earth, 107: 1-18.

Cowie, P.A., Scholz, C.H (1992) Growth of fault by accumulation of seismic slip. Journal of geophysical research, 97: 1085-1095.

Dawers, N.H., Anders, M.H., Scholz, C.H (1993) Growth of normal faults: displacement–length scaling. Geology, 21: 1107–1110.

Elliott, D (1976) The energy balance and deform ation mechanisms of thrust sheets, Philosophical Transaction. Royal Society of London, 283: 289–312.

Hessami, K., Nilforoushan, F., Talbot, C.J (2006) Active deformation within the Zagros Mountains deduced from GPS measurements. Journal of the Geological Society, 163: 143-148.

Hovius. N (1996) Regular spacing of drainage outlets from linear mountain. Basin Research, 8: 29-44.

Jackson, J., Van Dissen, R., Berryman, K (1998) Tilting of activefolds and faults in the Manawatu region, New Zealand: evidencefrom surface drainage patterns, New Zealand. Journal of Geologyand Geophysics, 41: 377–385.

Keller, E. A., Pinter, N (1996) Active tectonic, Prentice Hall, Saddle River, New Jersey, 339p.

Lifton, N. A. Chase, C. G (1992) Tectonics, climatic and lithologic influences on landscape fractal dimension and hypsometry: implications for landscape evolution in the San Gabrie Mountains, California. Geomorphology, 5: 77-114.

Mandelbrot, B. B (1987) Fractal geometry in San Andreas Fault System. Journal of Geophysical Resarch, 92: 331-344.

Mueller, K., Talling, P (1997) Geomorphic evidence for tear faults accommodating lateral propagation of an active fault-bend fold, Wheeler Ridge, California. Journal of Structural Geology, 19: 397 – 411.

Oveisi, B., Lavé, J., Van der Beek, P., Carcaillet, J., Benedetti, L., Aubourg, C (2009) Thick- and thin-skinned deformation rates in the central Zagros simple folded zone (Iran) indicated by displacement of geomorphic surfaces. Geophysical Journal International, 176: 627–654.

Peacock, D.C.P., Sanderson, D.J (1991) Displacement and segment linkage and relay ramps in normal fault zones. Journal of Structural Geology, 13: 721–733.

[26] Sung, O., Chen, Y.C (2004) Geomorphic evidence and kinematicmodel for quaternary transfer faulting of the Pakuashan anticline, central Taiwan. Journal of Asian Earth Sciences, 24: 389– 404.

Suppe, J (1985) Prinsipal of Structural Geology, Prentise-hall, 537p.

Tavani, S.F., Storti (2006) Fault- bend folding as an end member solution of (double- edge) fault propagation foldin. Terra Nova, 18: 270-275.

Tavani, S., Storti, F., Salvini, F (2006) Double-edge fault- propagation folding: geometry and kinematics. Journal of Structural geology, 28: 19-35.

Tomkin, j. H., Braun, J (1999) Simple models of drainage reorganization on a tectonically active ridge system, New Zealand. Journal of Geology and Geophysics, 42: 1-10.

Turcotte, D. L (1992) Fractals in Geology and Geophysics. PAG, 131:171-196.

Talling, P., Sowter, M. J (1999) Drainage density on progressively tilted surfaces with different gradients, Wheeler Ridge, California. Earth Surface Processes and Landforms, 24: 809-824.

Vernant, P., Nilforoushan, F., Hatzfeld, D., Abbassi, M. R., Vigny, C., Masson, F., Nankali, H., Martinod, J., Ashtiani, A., Bayer, R., Tavakoli, F., Chéry, J (2004) Present-day crustal deformation and plate kinematics in the Middle East constrained by GPS measurements in Iran and northern Oman. Geophysical Journal International , 157: 381–398.

Walker, R. T., Jackson, J., Baker, C (2004) Active faulting and seismicity of the Dasht-e-Bayaz region, eastern Iran. Geophysical Journal International, 157: 265-282.

Walker, R.T., Jackson, J., Baker, C (2003) Thrust folding in eastern Iran: source parameters and surface deformation of the 1978 Tabas and 1968 Ferdows earthquake sequences. Geophysical journal International, 152: 749-765.

Wel, S. G., Bullard, T. F., Menges, C. M., Drake, P. G., Karas, P. A., Ritter, J. B., Wesling, J. R (1988) Regional variations in tectonic geomorphology along a segmented convergent plate boundary, Pacific coast of Costa Rica. Geomorphology, 1: 239– 265.

Zuchiewicz, W. A., McCaplin, J. P (2000) Geometry of faceted spurs on an active normal fault: case study of the CentralWasatch Fault, Utah, U.S.A. Anna Societatis Geologorum Poloniae, 70: 231-249.