پترولوژی و ژئوشیمی پلاژیوگرانیت های مجموعه افیولیتی نورآباد-هرسین (غرب ایران)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

گروه زمین‌شناسی، دانشکده علوم پایه، دانشگاه لرستان

چکیده

پلاژیوگرانیت­های نورآباد- هرسین بخشی از مجموعه افیولیتی زون زاگرس می‌باشند که در بین دایک‌های صفحه‌ای و سنگ­های گابرویی دیده می‌شوند و از نظر سنگ‌شناسی شامل تونالیت و ترونجمیت می‌باشند. کانی‌های آن­ها شامل کوارتز، پلاژیوکلاز، آلکالی­فلدسپار، آمفیبول و بیوتیت هستند و بافت غالب آن‌ها میکروگرافیکی، گرانولار، گرانوفیری و میرمکیتی می‌باشد. داده‌های حاصل از آنالیز ریزپردازشی، ترکیب پلاژیوکلازها را از نوع آلبیت و آمفیبول‌ها را در رده کلسیک و در زیر رده منیزیوهورنبلند تا اکتینولیت قرار می‌دهد. بررسی‌های زمین‌شیمی نشان می‌دهد که ماگمای مادر این توده‌ها از نوع M، کالک‌آلکالن و فقیر از پتاسیم، متاآلومین و از نوع پلاژیوگرانیت‌های اقیانوسی توسعه یافته در پهنه بالای فرورانش می‌باشند. الگوی عناصر نادر خاکی و عنکبوتی بهنجار شده نسبت به کندریت، گوشته اولیه و مورب نشان از یک غنی­شدگی در عناصر نادر خاکی سبک به همراه یک الگوی تقریبا مسطح از عناصر نادر خاکی سنگین و آنومالی منفی در Eu دارند. به نظر می‌رسد این سنگ‌ها حاصل ماگمای ایجاد شده از فرورانش ورقه ‌اقیانوسی نئوتتیس و تفریق بلوری آن در سطوح بالاتر توالی و جایگیری آن در اثر حرکات زمین‌ساختی در منطقه می‌باشد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Petrology and geochemistry of plagiogranites of ophiolite complex the Nourabad-Harsin (west of Iran)

نویسندگان [English]

  • Karim Babaei
  • Ahmad Ahmadi khalaji
  • Zahra Tahmasbi
  • Ebadolah Tolabinejad
  • Reza Zareisahamieh
university of lorestan
چکیده [English]

Nourabad-Harsin plagiogranites are the part of ophiolite complex in the Zagros zone located between sheeted dikes and gabbroic rocks. Lithologically, they include tonalite and trondhjemite. Minearals in these rocks are quartz, plagioclase, alkali feldspar, amphibole and biotite. Micrographic, granular, granophyre and myrmekite are the most common texture in these rocks. Microprobe analyses show that plagioclases have albite composition and amphiboles belong to calcic series and magnesiohornblende to actinolite subgroup. The geochemistry studies reveal that the parent magma of these rocks is of M type, calc-alkaline, low K, metalumine and from oceanic plagiogaranites which developed in Supra-subduction zone. Chondrite, MORB and Primitive mantle-normalized REE patterns show an enrichmentin LREE along with an almost flat pattern of HREE and negative Eu anomalies. It appears that these rocks are resulted from the magma generated by the subduction of the Neotethys oceanic plate and fractional crystallization at higher levels of sequence and its emplacement due to the tectonic movements in the region.

کلیدواژه‌ها [English]

  • mineral chemistry
  • plagiogranite
  • Ophiolite
  • high Zagros
امینی، ص. مرادپور، ن و زارعی­سهامیه، ر (1385) سنگ­نگاری، ژئوشیمی و سنگ­شناسی مجموعه افیولیتی جنوب صحنه (شمال­شرق کرمانشاه)، مجله بلورشناسی و کانی­شناسی ایران، سال چهاردهم، شماره 2، صفحه 225 تا 246.
ترکیان، ا (1392) کاربرد داده ­ای ژئوشیمی دایک­های دیابازی افیولیت کرمانشاه (منطقه هرسین نورآباد) در تعیین جایـگاه زمیـن­ساختی آن­ها، مـجله بـلـورشـناسـی و کانی­شناسی، دوره 21، شماره 2، صفحه 331 تا 342.
حقیقی، ن (1374) پتروگرافی و پترولوژی شمال­غرب صحنه، پایان­نامه کارشناسی­ارشد، دانشکده علوم، دانشگاه اصفهان، 162 صفحه.
زارعی­سهامیه ر و مرادپور، ع (1394) ژئوشیمی و سنگ­زایی مجموعه­ی افیولیتی هرسین- صحنه (شمال­شرق کرمانشاه- غرب ایران) شاهدی بر زمین­ساخت جنوب نئوتتیس، مجله بلورشناسی و کانی­شناسی ایران، شماره 2، صفحه 331 تا 344.
ستوده، م (1375) زمین­شناسی و پترولوژی سنگ­های آذرین شمال­غرب صحنه (استان کرمانشاه)، پایان­نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه اصفهان.
شهیدی، م و نظری، ح (1376) نقشه زمین­شناسی با مقیاس 1:100,000 هرسین، سازمان زمین­شناسی و اکتشافات معدنی کشور.
فتحیان، ل (1390) بررسی کانی­های ثانوی در افیولیت صحنه- هرسین به منظور تعیین شرایط دگرسانی، یافته­های نوین زمین­شناسی کاربردی، جلد 10، صفحه 12 تا 21.
فضل­نیا، ع و جعفری، ا (1395) گرانیت­ها: پترولوژی، محیط تکتونیکی و طبقه­بندی، انتشارات دانشگاه ارومیه، 400 صفحه.
کریمی، ر (1387) بررسی و مطالعه اندیس­های منگنز در رادیولاریت­های جنوب­غرب نورآباد ) اندیس منگنز روستای سرمه(، پایان­نامه کارشناسی­ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد خرم آباد، 118 صفحه.
کیانی، م (1390) ژئوشیمی، زمین­شناسی اقتصادی و پتروژنز مجموعه افیولیتی محور الشتر-کرمانشاه، پایان­نامه کارشناسی­ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد خرم­آباد، 190 صفحه.
مرادپور، ن (1384) مطالعه پتروگرافی، ژئوشیمی و پترولوژی مجموعه افیولیتی جنوب صحنه (شمال­شرق کرمانشاه)، پایان­نامه کارشناسی­ارشد، دانشگاه تربیت معلم، 165 صفحه.
معین­وزیری، ح (1349) مطالعه پتروگرافی توده آذرین مروارید (بین سنندج و کرمانشاه)؛ پایان­نامه کارشناسی­ارشد، دانشکده علوم، دانشگاه تهران، 105 صفحه.
موسوی، س. ا (1391) سنگ­شناسی و ژئوشیمی گدازه­های بالشی و سنگ­های مافیک، حدواسط و فلسیک افیولیت صحنه- هرسین، مجله بلورشناسی و کانی­شناسی ایران، شماره 2، صفحه 253 تا 266.
نادری، م (1391) ژئوشیمی، زمین­شناسی اقتصادی و کانه­زایی اندیس مس در آندزیت­های ناحیه فرهاد آباد، جنوب­شرق نورآباد، پایان­نامه کارشناسی­ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد خرم­آباد، 93 صفحه.
Ahmed, Z (1993) Leucocratic rocks from the Bela ophiolite, Khuzdar District, Pakistan. In: Treloar, P. J. and Searle, M. P. (Eds.): Himalayan Tectonics, Geological Society of London Special Publication 74:89-100.
Aldiss, D. T (1981) Plagiogranites from the ocean crust and ophiolites. Nature 289 :577- 578.
Allahyari, K., Saccan, E., Pourmoafi, M., Beccaluva, L. and Masoudi, F (2010) Petrology of mantle peridotites and intrusive mafic rocks from the Kermanshah Ophiolitic Complex (Zagros Belt, Iran): implications for the geodynamic evolution of the Neo-Tethyan oceanic branch between Arabia and Iran. Ofioliti 35 (2): 71-90.
Barbarin, B (1999) A review of the relationships between granitoid types, their origin and their geodynamic environment. Lithos 46:605-626.
Bedard, J. H (1999) Petrogenesis of boninites from the Betts Cova ophiolites, Newfoundland, Canada: identification of subducted source components. Journal of Petrology 40 :1853-1889.
Berndt, J., Koepke, J. and Holtz, F (2005) An experimental investigation of the influence of water and oxygenfugacity on differentiation of MORB at 200 MPa. Journal of Petrology 46 :135 167.
Braud, J (1978) Geological Map of Kermanshah, 1/250000 scale, Geological Survey of Iran.
Brophy, J.G (2009) La–SiO2 and Yb–SiO2 systematics in mid-ocean ridge magmas: implications for the origin of oceanic plagiogranite. Contributions to Mineralogy and Petrology 158: 99–111.
Chappel, B. W. and Stephens, W. E (1988) Origin of infracrustal (I- type) granite magmas. Transactions of the royal Society of Edinburgh, Earth Sciencec 79: 71-86.
Chappell, B.W. and White, A.J.R (1992) I- and S-type granites in the Lachlan Fold Belt. Transactions of the royal Society of Edinburgh, Earth Sciencec 83 :1-26.
Clarke, B (1992) Granitoid rocks. Champan and hall 2-6 Boundary row, row, London, 283 pp.
Cobbing, E, J (2000) The geology and mapping of granite batholiths. Lecture Notes in Earth Sciences, vol 99. Springer, Berlin. 117p.
Coleman, R.G (1977) Ophiolites. Springer- Verlag , New York, 229p.
Coleman, R.G. and Donato, M.M (1979) Oceanic Plagiogranite Revisited. In: Barker, F. (Ed.), Trondhjemites, Dacites and Related Rocks. Amsterdam, Elsevier, 149-168.
Coleman, R.G. and Peterman, Z.E (1975) Oceanic plagiogranite. Journal of Geophysical Research 80: 1099–1108.
Coltorti, M., Bonadiman, C., Faccini, B., Grégoire, M., O’Reilly, S.Y. and Powell, W (2007) Amphiboles from suprasubduction and intraplate lithospheric mantle. Lithos 99 :68-84.
Cox, J., Searle, M. and Pedersen, R (1999) The petrogenesis of leucogranitic dykes intruding the northern Semail ophiolite, United Arab Emirates: field relationships, grochemistry and Sr/Nd isotope systematics. Contribution to Mineralogy and Petrology 137: 267–287.
Deer, W.A., Howie, R.A. and Zussman, J (1991) An introduction to the Rock – forming minerals. Longman, London, 528.
Delaloye, M. and Desmons, J (1980) Ophiolites and mélange terranes in Iran: A geochronological study and its paleotectonic implications. Tectonophysics 68: 83-111.
Dilek, Y. and Thy, P (2006) Age and petrogenesis of plagiogranite intrusions in the AnkaraMélange, Central Turkey. Island Arc 15 :44-57.
Dilek, Y., Furnes, H. and Shallo, M (2007) Suprasubduction zone ophiolite formation along the periphery of Mesozoic Gondwana. Journal of Gondwana Research 11 :453-475.
Drummond, M. S. and Defant M. J (1990) A model for trondhjemite-tonalite- dacite genesis and crustal growth via slab melting: Archean to modern comparisons. J. Geophys. Res. 95: 21503—21521.
Floyd, P.A., Yaliniz, M.K. and Goncuoglu, M.C (1998) Geochemistry and Petrogenesis of Intrusive and Extrusive Ophiolitic Plagiogranites, Central Anatolian Crystalline Complex., Turkey. Lithos 42 :225-241.
Frost, B. R., Barnes, C. G., Collins, W. J., Arculus, S. R. J., Ellis, D. J. and Frost, C. D (2001) geochemical classification for granitic rocks. Journal of Petrology 42: 2033-2048.
Ghazi, A. M. and Hassanipak, A .A (1999)  Geochemistry of subalkaline and alkaline extrusives from the Kermanshah ophiolite,  Zagros  Suture Zone, western Iran: implications on Tethyan plate tectonics. Journal of Asian Earth Sciences 17: 319-332.
Gill, J. B (1981) Orogenic Andesite and Plate Tectonics. Springer-Verlag New York, 390.
Harris, N. B. W., Pearce, J. A. and Tindle, A. G (1986) Geochemical characteristics of collision-zone magmatism. In: M. P., Coward and A. C., Ries (Eds.): Collision Tectonics. Geological Society of London, Special Publication 19: 67–81.
Hatzipanagiotou, K., Lekkas, E. and Migiros, C (1995) Plagiogranites in the ultrabasic rocks of the Koziakas Mountain (Central Greece). Zeitschrift der Deutschen Geologischen Gesellschaft 146 :479-486.
Humphris, S. E. and Thompson, G (1978) Hydrothermal alteration of oceanic basalts by seawater. Geochemica et Cosmochimica Acta 42 :107-125.
Irvine, T. N. and Baragar, W. R. A (1971) A guide to the chemical classification of the common volcanic rocks. Canadian Journal of Earth Sciences 8 :523-545.
Jafri, S. H., Charan, S. N. and Govile, P. K (1995) Plagiogranite from the Andaman ophiolite belt, Bay of Bengal, India. Journal of the Geological Society of London 152 :681-687.
Jenner, G. A., Dunning, G. R., Malpas, J., Brown, M. and Brace, T (1991) Bay of Island and Little port complex, revisited: age, geochemical and isotopic evidence confirm supra subduction zone origine. Canadian Journal of Earth Sciences 28:1635-1652.
Juteau, T. and Maury, R (1999) The oceanic crust, from accretion to mantle recycling. Springer- Verlag, 390.
Kaur, G. and Mehta, P.K (2005) The Gothara plagiogranite: evidence for oceanic magmatism in a non ophiolitic association, North Khetri Copper Belt, Rajasthan, India? Journal of Asian Earth Sciences 25 :805-819.
Koepke, J., Berndt, J., Feig, S.T. and Holtz, F (2007) The formation of SiO2-rich melts within the deep oceanic crust by hydrous partial melting of gabbro. Contributions to Mineralogy and Petrology 153: 67–84.
Koepke, J., Feig, S. T., Snow, J. and Freise, M (2004) Petrogenesis of oceanic plagiogranites by partial melting of gabbros: an experimental study. Contributions to Mineralogy and Petrology 146 :41- 432.
Leake, B.E., Woolley, A.R., Arps, C.E.S., Birch, W.D., Gilbert, M.C., Grice, J.D., Hawthorne, F.C., Kato, A., Kisch, H,J., Krivovichev, V.G., Linthout, K., Laird, J.A., Maresch, W.V., Nicket, E.H., Rock, N.M.S., Schumacher, J.C., Smith, D.C., Stephenson, N.C.N. Ungareti, L., Whittaker, E.J.W. and Youzhi, G (1997) Nomenclature of amphiboles: report of the subcommittee on amphidoles of the International Mineralogical Association, Commission on new minerals and mineral names. European Journal of Mineralogy 9 :623-651.
Li, W.X., Li, X.H., Li, Z.X. and Lou, F.S (2008) Obduction-type granites within the NE Jiangxi Ophiolite: implications for the final amalgamation between the Yangtze and Cathaysia Blocks. Gondwana Research 13: 288–301.
Maitre, R. W (2002) Igneous rocks, A classification and glossary of terms. Recommendations of the International Union of Geological Sciences Subcommision on the systematics of Igneous Rocks. 2nd edition. Cambridge University Press, Cambridge.
Malpas, J (1979) Two contrasting trondhjemite associations from transported ophiolites in Western Newfoundland: initial report. In: Barker, F. (Ed.): Trondhjemites, dacites and related rocks, Elsevier, Amsterdam.
Maniar, P.D. and Picooli, P.M (1989) Tectonic discrimination of granitoids. Geological society of American 101: 635 – 643.
Meffre, S., Aitchison, J. C. and Crawford, A. J (1996) Geochemical evolution and tectonic significance of boninites and tholeiites from the Koh ophiolite, New Caledonia. Tectonics 15 :67-83.
Milovanović, D., Sreckovic-Batocanin, D., Savic, M. and Popovic, D (2012) Petrology of plagiogranite from Sjenica, Dinaridic Ophiolite Belt (southwestern Serbia). Geologica Carpatica 63(2): 97-106.
Mohammad, Y.O., Cornell, D.H., Qaradaghi, J.H. and Mohammad, F.O (2014) Geochemistry and Ar–Ar muscovite ages of the Daraban Leucogranite, Mawat Ophiolite, northeastern Iraq: Implications for Arabia–Eurasia continental collision. Journal of Asian Earth Sciences 86: 151–165.
Muller, D. and Groves, D. I (1997) Potasic igneus rocks and associated gold- copper mineralization, Lecture Notes in Earth Siences, No.56.
Nakamura, N (1974) Determination of REE, Ba, Fe, Mg, Na and k in carbonaceous and ordinary Chonrdrites. Geochemica et Cosmochimica Acta 38 :757-77.
Nicholson, K. N., Black, P. M. and Picard, C (2000) Geochemistry and tectonic significance of the Tongihua Ophiolite complex, New Zealand. Tectonophysics 321:6-15.
Nicholson, K. N., Black, P. M., Hoskin, P. W. O. and Smith, I. E. M (2004) Silicic volcanism and back – arc extension related to migration of the late Cenozoic Australian – Pacific plate boundrary. Journal of volcano and Geotherm 131: 295- 306.
O’Connor, J. T (1965) A classification of quartz-rich Igneons rocks based on feldspar ratios. United State Geological Survey Professional Papers, 525B :B79-B84.
Pearce,, J. A (1975) Basalt geochemistry used to investigate past tectonic environment on Cyprus. Tectonophysics 25 :41-67.
Pearce, J. A (1983) Role of the sub-continental lithosphere in magma genesis at active continental margins. In: Hawkesworth, C. J. & Norry, M. J. (eds.) Continental basalts and mantle xenoliths. Shiva, Nantwich, pp. 230-249.
Pearce, J.A (1989) High T/P metamorphism and granite genesis beneath ophiolite thrust sheets. Ofioliti 14: 195–211.
Pearce, T. H., Gorman, B. E. and Birkett, T. C (1977) The relationship between major element geochemistry and tectonic environment of basic and intermediate volcanic rocks. Earth and Planetary Science Letters 36:121-132.
Pearce, J.A., Harris, N.B.W. and Tindle, A.G (1984) Trace element discrimination diagrams for the tectonic interpretation of granitic rocks. Journal of Petrology 25:956-983.
Peccerillo, R. and Taylor, S. R (1976) Geochemistry of Eocene calc-alkaline volcanic rocks from the Kastamonu area, northern Turkey. Contributions to Mineralogy and Petrology 58:63-81.
Pitcher, W. S (1983) Granite type and Tectonic Environment. In: Hsu, K.- Ed., Mountain Building Processes, Academic Press, London, 19-40.
Rameshwar, D., Rai, H. and Kumar, S. J (2004) Origin of oceanic plagiogranite in the Nidar ophiolitic sequence of eastern Ladakh, India. Journal of Current Science 87: 999-1005.
Rollinson, H. R (1993) Using Geochemical Data: Evaluation, Presentation, Interpretation. John Wiley and Sons Inc, New York.
Rollinson, H. R (2009) New models for the genesis of plagiogranites in the Oman ophiolite. Lithos 112:603-614.
Shand, S. J (1943) Eruptive rocks. D. Van Nostrand Company, New York.
Sinton, J. M. and Byerly, G. R (1980) Silicic differentiates of abyssal oceanic magmas: evidence for late-magmatic vapor transport of potassium. Earth and Planetary Science Letters 47: 423-430.
Sun, S.S. and McDonough, W.F (1989) Chemical and isotope systematics of oceanic basalts: implications for mantle composition and processes. In: Saunders, A.D., Norry, M.J. (Eds.), Magmatism in the Ocean Basins. Geological Society London Special Publications 42:313– 345.
Tahmasbi, Z., Kiani, M. and Ahmadi Khalaji, A (2016) Petrology and Geochemistry of Diabasic Dikes and Andesitic-Basaltic Lavas in Noorabad-Harsin Ophiolite, SE of Kermanshah, Iran. Journal of Earth Science 27(6): 935–944.
Whalen, J. B (1985) Geochemistry of an island arc plutonic suite-the Uasilau-Yau Yau intrusive complex, New Britain, PNG. Journal of Petrology26: 603-632.
White, A. J. R (1979) Sources of granite magmas. Geological Society of America, Abstracts With Programs 11, 539.
White, A. J. R. and Chappell , B. W (1983) Granitoid types and their distributions in the Lachlan Fold Belt, southeastern Australia . In: Roddick, J. A., ed, Circum-Pacific Plutonic Terranes, Geological Society of America, Memoir 159: 21-34.  
Whitehead, J., Dunning, G.R. and Spray, J.G (2000) U-Pb geochronology and origin of granitoid rocks in the Thetford Mines ophiolite, Canadian Appalachians. Geological Society of America Bulletin 112: 915–928.