پهنه بندی خطر زمین لرزه با استفاده از فرآیند تحلیل سلسله مراتبی (AHP) و سامانه اطلاعات جغرافیایی (GIS) (مطالعه موردی: بخش مرکزی شهرستان سمیرم)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 سازمان نظام مهندسی معدن استان اصفهان

2 دانشکده علوم‌زمین، دانشگاه تهران، تهران

چکیده

زمین­لرزه از جمله بلایای طبیعی به شمار می­رود که هرساله خسارت جانی و مالی بسیاری را به همراه دارد. امروزه با پیشرفت علم و فنّاوری، زمینه­های مناسبی برای شناخت و کاهش این خطرات طبیعی فراهم شده است. در این راستا می­توان اطلاعات جغرافیایی را همگام با ابزار پشتیبانی تصمیم به‌منظور ارزیابی خطر زمین­لرزه بکار برد. این پژوهش به‌منظور بررسی میزان تأثیر عوامل مختلف در ایجاد پدیده زمین­لرزه و پهنه­بندی خطر وقوع زمین­لرزه در بخش مرکزی شهرستان سمیرم انجام گرفت. برای رسیدن به این هدف با به‌کارگیری روش تحلیل سلسله مراتبی عوامل مورد بررسی به‌صورت زوجی مقایسه و وزن هر یک از عوامل که مبین میزان تأثیر آن­ها است محاسبه شده است. با توجه به مقادیر کمی وزن هر یک از عوامل، نقشه وزنی هر عامل تهیه و در نهایت اقدام به تهیه نقـشه پهنـه­بندی خطر زمین­لرزه با استفاده از لایه­های وزنی و ضریب وزنی مربوط به هر یک از عوامل شده است. نتایج حاصل از این پژوهش بیانگر این است که روش تحلیل سلسله مراتبی به دلیل استوار بودن بر مبنای مقایسه­های زوجی موجب سهولت و دقت در انجام محاسبه­های لازم و ارائه نتایج به دلیل دخالت دادن تعداد زیادی از عوامل در مقایسه با سایر روش­های پهنه­بندی خطر زمین­لرزه است. نتایج نشان داد که در مدل تحلیل سلسله مراتبی حدود 72/49 درصد حوضه در پهنه­های با خطر بالا و خیلی بالا قرار می­گیرد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Earthquake hazard zoning using Analytical Hierarchy Process (AHP) and GIS techniques (Case study: central part of the Semirom city)

نویسندگان [English]

  • M. Rahimi Shahid 1
  • N. Rahimi 2
چکیده [English]

Natural hazards such as earthquake is as the nature disasters that have many financial and human losses every year. Today advances in science and technology, provided appropriate fields for the study and reduce these natural hazards. In this respect, the geographic information along with decision support tool used to assess the risk of earthquake. The aim of this study was to investigate the effects of different factors in the creation and earthquake hazard zonation of earthquake in central part of the Semirom city. For this purpose affecting factors were binary compared using analytical method by indicating the weight of each factor as indicator for their effects in occurrence of earthquake. Accordingly, the earthquake regionalization hazard map was prepared to the use of weighed information layer and weighted coefficient of each factor. Results of this study show that the analytical hierarchy method is precise method for evaluation of earthquake potential due to the use of binary comparison affecting factors and considering numerous factors for earthquake evaluation at the same time in comparison to the other prevalent method. The results indicates that the percentage of high and very high hazard class is 49.72 percent in AHP method.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Zoning
  • Earthquake
  • Semirom city
  • Analytic Hierarchy Process
  • Geographical Information System

مراجع

[1] اسفندیاری درآباد، ف.، غفاری گیلانده، ع.، و لطفی، خ (1392) مدل­سازی ضریب آسیب­پذیری شهرها در برابر زلزله با استفاده از روش تاپسیس در محیط GIS. مجله پژوهش­های ژئومورفولوژی کمی، شـماره 2، سال دوم، 43-79.
[2] امیراحمدی، ا.، و آب­باریکی، ز (1393) ریزپهنه­بندی خطر زلزله شهر سبزوار با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی GIS. مجله جغرافیا و توسعه، شماره 35، سال دوازدهم، 133-152.
[3] رحیمی­شهید، م.، کارگران، ف.، و رحیمی، ن (1394) تهیه­ی نقشه زون­های لرزه­ای گستره اصفهان با استفاده از داده­های سنجش‌ازدور و سیستم اطلاعات جغرافیایی. نشریه سنجش‌ازدور و سامانه اطلاعات جغرافیایی در منابع طبیعی، شماره 4، سال ششم، 47-59.
[4] رنگزن، ک.، کابلی­زاده، م.، و منصورنعیمی، ا (1394) پهنه­بندی خطرپذیری زلزله با استفاده از سیستم استنتاج فازی و فرآیند تحلیل سلسله مراتبی فازی. نشریه سنجش‌ازدور و سامانه اطلاعات جغرافیایی در منابع طبیعی، شماره 2، سال ششم، 1-17.
[5] شهابی، ه.، قلی­زاده، م.ح.، و نیری، ه (1390) پهنه­بندی خطر زمین­لرزه با روش تحلیل چند معیاره­ی فضایی. مجله جغرافیا و توسعه. شماره 21، سال نهم، 65-80.
[6] فیروزیان، ع.، محمدیان، م.، و غفوریان، ه (1385) وزن دهی و رتبه­بندی عوامل مؤثر بر رضایت مشتریان در صنعت خودرو با استفاده از فرآیند تحلیل سلسله مراتبی. نشریه فرهنگ مدیریت، شماره 13، سال چهارم، 37-64.
[7] قدسی­پور، ح (1390) فرآیند تحلیل سلسله مراتبی AHP، انتشارات دانشگاه صنعتی امیرکبیر (پلی­تکنیک تهران)، 224 ص.
[8] قنبری، ا.، سـالکی ملکی، م.ع.، و قاسـمی، م (1392) پهنه­بندی میزان آسیب­پذیری شهرها در مقابل خطر زمین­لرزه (نمونه موردی: شهر تبریز). مجله جغرافیا و مخاطرات محیطی، شماره 5، سال دوم، 21-35.
[9] کریمی کردآبادی، م.، و نجفی، ا (1394) ارزیابی خطر زلزله با استفاده از مدل ترکیبی FUZZY-AHP در امنیت شهری (مطالعه موردی: منطقه یک کلان­شهر تهران). مجله پژوهش و برنامه­ریزی شهری، شماره 20، سال ششم، 17-34.
[10]  موسوی، س.م.، عابدینی، م.، و اسمعلی عوری، ا (1394) ارزیابی خطر زمین­لرزه در حوزه­ی شهری ایذه با استفاده از مدل­های چند معیاری WLC و AHP در محیط GIS. دو فصلنامه علمی و پژوهشی مدیریت بحران، شماره 1، سال چهارم، 93-101.
[11]  هـاشـمی، م.، آل­شـیخ، ع.ا.، و مـلـک، م.ر (1393) پهنه­بندی آسیب­پذیری زلزله به کمک GIS (مطالعه موردی شهر تهران). مجله علوم و تکنولوژی محیط‌زیـست، شـماره ویژه 93، سـال شـانـزدهم، 349-360.
[12]Dey, P.K., Ramcharan, E.K (2000) Analytic Hierarchy Process Helps Select Site for Limestone uarry Expansion in Barbados. Journal of Environmental Management, 88: 1384–1395.
[13]Iranian Seismological Center (ISC) (2016) Earthquake Data.
[14]Kolat, C., Ulusay, R., Lutfi Suzen, M (2012) Developmentof geotechnical micro zonation model forYenisehir (Bursa, Turkey) located at a seismically activeregion Original. Engineering Geology, 24: 36-53.
Saaty, T (1980) The analytical hierarchical process: planning, priority setting resource allocation. New york, Mc Graw-Hill.

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 20 فروردین 1395
  • تاریخ بازنگری: 06 تیر 1396
  • تاریخ پذیرش: 16 مهر 1396

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار