تحلیل رژیم های تنش در پهنه ی آذربایجان، شمال غرب ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

گروه زمین‌شناسی، دانشگاه ارومیه، ارومیه

چکیده

پهنه آذربایجان ناحیه‌ای است در شمال باختری ایران که دارای دگرشکلی و لرزه‌خیزی بالایی می باشد و میان کوهزادهای بزرگ قفقاز در شمال، البرز در خاور و با فاصله از زاگرس در جنوب واقع شده است. در دهه‌ اخیر، افزایش وقوع زلزله و تعدد کانون زلزله در پهنه آذربایجان مانند زمین لرزه‌ی اهر، زمینه را برای تخمین صحیح تغییر رژیم تکتونیکی که با استفاده از وارونگی مکانیسم کانون زلزله‌ها انجام می شود را امکان پذیر می سازد. بدین منظور، داده‌ها‌ی مکانیسم کانونی زمین لرزه‌ها از منابع مختلف از جمله CMT و دیگر منابع جمع‌آوری شد. سپس منطقه‌ی موردنظر به 5 زیرپهنه تقسیم شد. برای هر پهنه، تنسورهای تنش بهینه با استفاده از وارونگی داده‌های مکانیسم کانونی به دست آمد. نتایج تحلیل تنش‌ها نشان می دهد که 2 مرحله‌ شکستگی در منطقه اتفاق افتاده است. فاز اول فشارشی و مربوط به ائوسن می باشد. این فاز روند NE-SW داشته و باعث ایجاد ساختارهای فشارشی با روند NW-SE که شامل گسل‌های رانده شمال و جنوب بزکش، راندگی‌های جنوب اهر و قوشه‌داغ شده که همزمان با کوهزایی آلپی می‌باشد. فاز دوم در میوسن با جهت تنش NW-SE، سبب ایجاد راندگی‌های با روند کلی N-S شده و تا زمان حاضر، همین رژیم فعال بوده است. با توجه به تغییرات رژیم‌های تکتونیکی، فلات آذربایجان دارای چرخش پادساعتگرد بوده که در نتیجه حرکت‌های گسل‌های امتدادلغز و فشارش‌های مداوم بلوک ایران مرکزی، حوضه‌ی جنوب کاسپین و زون قفقاز می باشد

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Analysis of stress regimes in Azerbaijan plateau, North West Iran

نویسندگان [English]

  • Nasrin Hossein Aliizade
  • s sheikh
چکیده [English]

The Azerbaijan area is a region has been located in the northwestern part of Iran and has by deformation among large Caucasus, alborz and by distance from Zagros. In the recent decades، increasing the number of earthquakes and epicenter of this events، such as Ahar earthquake makes possible for accurate estimation of change tectonic regime by using the Win-Tensor inversion focal mechanism data. For this purpose، Focal mechanism data collected from various sources، including CMT and other resources .Then divided area to 5 subzone and by analyzing of focal mechanism and obtained changes in the stress field up to today. The results show that occurred 2 brittle stage in this region. First stage is compression، which related to Eocene by (NE-SW) direction that created a compressional structures with NW-SE direction، including North and South Bozgush، south Ahar and Gushedagh thrust belts. Second brittle stage occurred in Miocene by (NW-SE) direction cause developing of thrusts N-S directions that is active up to present. Due to this stress regimes، reduced that Azerbaijan plateau have counter-clock wise rotation due to movement strike slip faults and continuous compression between Arabia plate، south Caspian basin and Caucasus region.

کلیدواژه‌ها [English]

  • َAzerbaijan
  • inversion
  • stress field
  • tectonic
منابع
[1] درویش­زاده، ع (1372) زمین­شناسی ایران، انتشارات نشر دانش امروز، 440.
[2] شریفی، ر.، زمانی، ب (1389) معرفی راندگی جنوب اهر و بررسی رژیم تنش تکتونیکی پهنه اطراف گسل، چهاردهمین همایش انجمن زمین­شناسی ایران.
[3] Allen، M.، Jackson، J.، Walker، R.، 2004. Late Cenezoic reorganization of the Arabia-Eurasia collision and the comparision of short-term and long-term deformation rates. Tectonics23، TC2008.
[4] Angelier، L.، 1994. Faults slip analysis and paleostress reconstruction. In: Hancock، P.L. (Ed.)، Continental Deformation. Pergamon، Oxford، pp. 110-120.
[5] Barth، A.، 2007. Frequency Sensitive Moment Tensor Inversion for Light to Moderate Magnitude Earthquakes in Estern Africa and Derivation of the Regional Stress Field (PhD thesis. University of Karlsruhe.
[6] Carey-Gailhardis، E.، Vergely، P.، 1992. Graphical analysis of fault kinematics and focal mechanisms of earthquakes in term of stress; the right dihedral method، use and pitfalls. Ann. Tect VI (1)، 3-9.
[7] Delvaux، D.، Moeys، R.، Stapel، G.، Petit، C.، Levi، K.، Miroshnichenko، A.، Ruzhich، V.، Sankov، V.، 1997. Paleostress reconstructions and geodynamics of the Baikal region، Central Asia. Part II: Cenozoic rifting. In: Cloetingh، S.، Fernandez، M.، Munoz، J.A.، Sassi، W.، Horvath، F. (Eds.)، Structural controls on sedimentary Basin Formation: Tectonophysics، 282، pp. 1-38.
[8] Delvaux، D.، Sperner، B.، 2003. Stress tensor inversion from fault kinematic indicators and focal mechanism data: the TENSOR program. In: Nieuwland، D. (Ed.)، New Insights into Strucural Interpretation and Modelling، vol. 212. Geol. Soc. Lond. Spec. Publ.، pp. 75-100.
[9] Dewey، J.F.، Hampton، M.R.، Kidd، W.S.F.، Saroglu، F.، engor، A.M.C.S.، 1986. Shortening of Continental lithosphere: the neotectonics of eastern Anatolia، a young collision zone. Geol. Soc. Spec. Publ. 19، 3-36.
[10] Gephart، J.W.، Forsyth، D.W.، 1984. An improved method for determining the regional stress tensor using earthquake focal mechanism data: application to the San Fernando earthquake sequence. J. Geophys. 89 (B11)، 9305-9320.
[11] Heidbach، O.، Tingay، M.، Barth، A.، Reinecker، J.، Muller، B.، 2010. Global spatial wave-length analysis of the tectonic intraplate stress pattern. Tectonophysics 482، 3-15.
[12] Hempton، M.R.، 1987. Constrains on Arabian plate motion and extensional history of the red sea. Tectonics 6، 687-705.
[13] Masson، F.، Martinod، J.، Hatzfeld، D.، Vernant، P.، Tavakoli، F.، Ashtiani، A.، 2005. SeismicVersus aseismic deformation in Iran inferred from GPS and Seismicity data. Geophyse. J. Int. 160، 217-226.
[14] Mercier، J.L.، Carey-Gailhardis، E.، 1991. Paleostress determinations from fault kinematics: application to the neotectonics of the Himalayan-Tibet and the central Andes. Philos. Trans. R. Soc. Lond. Ser. A 337، 41-52
[15] Mousavi، Z.، Walpersdorf، A.، Walker، R.T.، Tavakoli، F.، Pathier، E.، Nankali، H.، Nilfouroushan، F.، Djamour، Y.، 2013. Global Positioning System Constrains on the active tectonics of NE Iran and South Caspian region. Earth Planet. Sci. Lett. 377-378، 287-298.
[16] Talebian، M.، Jackson، J.، 2003. Offset on the main recent fault of NW Iran and implications for the late Cenezoic tectonics of the Arabia-Eurasia collision zone. Geophys. J. Int. 150، 422-439.
[17] Tekin، M.، 1972. Iranian geology and continental drift in the Middle East. Nature 235، 147-150.
[18] Ramsay، J.، 1986. Modern structural geology، Vol. 2، Press، London.
[19] Rebai، S.، Philip، H.، Dorbath، L.، Borissoff، B.، Haessler، H.، Cisternas، A.، 1993. Active tectonics in compressive and extensional structures، Tectonics 12: 1089-1114.
[20] Zamani، B.، 2013. Tectonic model of Azerbaijan plateau (North of Tabriz fault and South Aras)، Scientific quarterly journal، Geosciences، Vol. 22، No. 87، 41-50.
[21] Ambraseys، N.N.، 1997. The Krasnovodsk (Turkmenistan) earthquake of 8 July 1895، J. Earthquake Eng.، 1، 293–317.
[22] Axen، G.J.، Lam، P.S.، Grove، M. & Stockli، D.F.، 2001. Exhumation of the west-central Alborz mountains، Iran، Caspian subsidence، and collision-related tectonics، Geology، 29، 559–562.
[23] Baker، C.، 1993. The active seismicity and tectonics of Iran. PhD thesis، University of Cambridge، UK.
[24] Zoback، M.L.، 1992a. First- and second-order patterns of stress in the lithosphere: the world stress map project. J. Geophys. Res. 97 (B8)، 11703-11728.
[25] CMT، Centroid Moment Tensor catalogue، Harvard University- 2006 Department of geological Sciences، 2006، available online at: http://www.seisinology.harvard.edu/ CMT search. Html.
[26] EMSC، European Mediterranean Seismological Center، 2006- available online http://emsc-csem.org.