سنگشناسی و منشأ توده گرانیتوئیدی قله‌ریگ،جنوب‌باختری نهبندان، خاور ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه زمینشناسی، دانشکده علوم، دانشگاه سیستان و بلوچستان

2 گروه زمینشناسی، دانشکده علوم، دانشگاه لرستان

چکیده

توده‌‌ گرانیتوئیدی قله‌ریگ در جنوب باختری شهرستان نهبندان (استان خراسان جنوبی) واقع ‌شده است و از دیدگاه زمین‌شناسی ایران در بخش خاوری پهنه لوت قرار دارد. این توده‌ دارای طیف ترکیبی آلکالی فلدسپار گرانیت، سینوگرانیت، گرانیت، گرانودیوریت پورفیروئیدی و کوارتز سینیت بیوتیت‌دار با بافت غالب دانه‌ای متوسط دانه است و کانی‌های اصلی سازنده آن کوارتز، پلاژیوکلاز، میکروکلین، ارتوز، بیوتیت و موسکوویت می‌باشند. گرانیتوئید قله­ریگ از نوع S، کالک­آلکالن و از نظر درجه اشباع از آلومینیوم  (ASI)پرآلومین می‌باشد. با توجه به نمودارهای مختلف تمایز محیط تکتونیکی، این توده در محیط گرانیتوئیدهای همزمان با برخورد قرار می‌گیرد. در نمودارهای تغییرات عناصر کمیاب بهنجار شده نسبت به کندریت، اغلب این سنگ‌ها غنی­شدگی از عناصر LILE و LREE، تهی‌شدگی از عناصر HREE و HFSE و آنومالی منفی از عناصر Nb, Ti, Sr و Ba نشان می‌دهند. نمودارهای پتروژنتیکی منشأ پلیت‌های فلسیکی را برای گرانیتوئید قله ریگ نشان می‌دهند و به نظر می‌رسد که این توده حاصل از ذوب رسوبات پوسته فوقانی باشد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Petrology and petrogenesis of Gholarige granitoid, south west of Nehbandan, East of Iran

نویسندگان [English]

  • e tulabi 1
  • h. biabangard 1
  • A. khalagi 2
چکیده [English]

The Ghale-rig granitoid is located at southwest of  Nehbandan city (southern Khorasan province) in  east of Lut Block. Compositionally, this granitoid ranges of alkali feldspar granite, synogranite, granite, porphyritic granodiorite and biotite bearing quartz syenite with mostly mean grained granular texture. The main minerals consist of quartz, plagioclase, microcline and orthoclase. The Ghale-rig Granitoid issedimentary type (S), calk- alkaline and based on aluminous saturation index (ASI) is peraluminous. This pluton is syn-collision zone Tectonomagmatic. Most of the rocks in the pluton show, enrichment of Large Ion Lithophile  element(LILE), Light Rare Earth Elements (LREE) and depleted of HREE, HFSE and negative anomalies in Sr, Ti, Nb and Ba elements. Petrogenesis diagrams display felsic pelite source for Ghale-rig granitoid and it seems, this pluton is probably originated from melting of sediment of the upper crust.

کلیدواژه‌ها [English]

  • petrology
  • petrogenesis
  • S-type granitoid
  • Nehbandan
  • Lut block
[1] آقانباتی، ع (1383) زمین­شناسی ایران، چاپ اول، سازمان زمین­شناسی و اکتشافات معدنی کشور، 706 ص.
[2] احمدی بنکدار، س؛ احمدی، ع، مریدی فریمانی، ع، باقری، س (1388) توزیع و کاربرد ‌پتروژنتیک عناصر‌ کم‌ مقدار‌ در‌ بیوتیت-‌ تورمالین‌ پگماتیت‌های جنوب نهبندان (ایران مرکزی)، پایان­نامه دوره کارشناسی­ارشد، دانشگاه سیستان و بلوچستان،  1388.
[3] اسماعیلی، د (1380) پترولوژی و ژئوکرونولوژی توده‌گرانیتی شاه­کوه (جنوب بیرجند) با نگرش ویژه به کانه­زایی قلع، رساله دوره دکتری، دانشگاه تربیت مدرس تهران 270 صفحه.
[4] جوانمرد، م؛ محمدی، س.س؛ زرین­کوب، م. ح، فلاحی، ح (1389) ژئوشیمی و پترولوژی توده‌ گرانیتوئیدی ‌چهارفرسخ (شمال غرب نهبندان)، چهارمین همایش ملی زمین­شناسی پیام نور، مشهد، ایران.
[5] طولابی­نژاد، ع، بیابانگرد، ح، احمدی­خلجی، ا (1393) سنگ‌شناسی، شیمی کانی‌ها و دماسنجی توده گرانیتی سفید کوه و برونبوم‌های میکروگرانولار فلسیک آن، باختر نهبندان، خاور ایران، مجله بلور‌شناسی و کانی‌شناسی ایران، سال بیست و دوم، شماره چهارم، صفحه 585 تا 598.
[6] گریفیس، ه؛ مگریز، ج؛ جانز و ناصریان (1371) نقشه زمین­شناسی چهار گوش ده‌سلم، مقیاس 250000/1‌، سازمان ‌زمین شناسی‌کشور.
[7] نادری­میقان، ن ؛ اکرمی، م (1385) نقشه‌ زمین‌شناسی چاه­داشی، مقیاس 100000/1‌، سازمان‌ زمین‌شناسی‌کشور.
[8] نجف­زاده خواجویی، م، بیابانگرد، ح، احمدی، ع (1392) پتروژنز توده­های نفوذی و خروجی چهار فرسخ، غرب نهبندان، شرق ایران، پایان­نامه دوره کارشناسی­ارشد، دانشگاه سیستان و بلوچستان.
[9] Barth, M. G. McDonough, W. F. and Rudnick, R. L (2000) Tracking the budget of Nb and Ta in the continental crust. Chemical Geology 165: (3–4) 197–213.
[10] Batchelor, R. A. and Bowden, P (1985) Petrogenetic interpretation of granitoid rock series using multicationic parameters. Chemical Geology 48: 43-55.
[11] Chappell, B. W (1999) Aluminum saturation in I and S type granites and the characterization of fractionaal haplogranites. Lithos 46: 535-551.
[12] Chappell B. W., and White, A, J. R (1992) I and S – type granites in the Lachlan Fold Belt, Transactions of the Royal Society of Edinburgh: Earth Sciences 83: 1-26.
[13] De La Roche, H., Leterrier, J., Grande Claude, P., and Marchal, M., A (1980) classification of volcanic and plutonic rocks using R1-R2 diagrams and major element analyses its relationship and current nomenclature, Chemical Geology 29: 183 210.
[14] Dostal, G., Church, B. N., Reynold, P. H., and Hopkinson, L (2001) Eocene volcanism in the Buck Creek basin, Central British ColumbiaCanada: transition from arc to extensional volcanism. Journal of Volcanology and Geothermal Research 107: 149-170.
[15] Espinoza, f.,  Morata, D., Polve, M., Lagabrielle, Y., Maury, C, and Guivel, C (2008) Bimodal Back - arc alkaline magmatism after ridge subduction Pliocene felsic rocks from Central Patagonia" 47°S"; Lithos 101: 191-217.
[16] Harris, N. B. W., Pearce. J. A and Tindle, A (1999) geochemical characteristics of collision zone magmatism. In Coward M. P and Reis, A. C., eds, Collision Tectonics. Geological Society London, Special Publication 67-81.
[17] Irvine, T. N., Baragar, W. R. A (1971) A guide to the chemical classification of the common volcanic rocks. Canadian Journal of Earth Sciences 8: 523-545.
[18] Malekzadeh Shafaroudi, A.,  Karimpour, M. H., and Esfandiarpour, A (2013) Petrography and petrogenesis of intrusive rocks in the northeast of Nayband, East of Iran, petrology 16: 105-124.
[19] Nakamura, N (1974) Determination of REE, Ba, Fe, Mg, Na and K in carbonaceous and ordinary Chonrdrites. Geochimica et Cosmochimica Acta 38: 757-77.
[20] Patchett, P. J (1992) Isotopic studies of  Proterozoic crustal growth and evolution. In: K.C. Condie (Ed.): Proterozoic Crustal Evolution. Elsevier, Amsterdam.
[21] Patchett, P. J. and Chase, C. G (2002) Role of transform continental margins in major crustal growthepisodes. Geology 30: 39-42.
[22] Patino Douce, A. E (1999) What do experiments tell us about the relative contribution of crust and mantle to the origin of granitic magmas? In: Castro A, Fernandez C, Vigneresse J L (eds) Understanding Granites: Integrating New and Classical Techniques 50. Geological Society of London, Special Publications 168: 55-75.
[23]  Pearce, J. A., Harris, N. W. and Tindle, A. G (1984) Trace element discrimination diagrams for the tectonic interpretation of granitic rocks. Journal of Petrology 25: 956-983.
[24] Plank, T. and Langmuir, C. H (1998) The chemical composition of subducting sediment and its consequences for the crust and mantle. Chemical Geology 145: 325-394.
[25] Rudnick, R. L. and Gao, S (2003) Composition of the continental crust. In: Rudnick, R.L. (Ed.) the Crust. In: H. D., Holland and K. K., Turekian (Eds.): Treatise on Geochemistry. Elsevier/Pergamon, Oxford 3: 1-64.
[26] Selman Aydogan, M., Hakan, C., Mustafa, B., and Omer, A (2008) Geochemical and mantle like isotopic (Nd, Sr) composition of  the Baklan Granite from the Muratdagi Region (Banaz, Usak), western Turkey: Implications for input of  juvenile magmas in the source domains of western Anatolia Eocene-Miocene granites, Journal of Asian EarthSciences 33 (4): 155-176.
[27] Shand, S. J., Eruptive rocks. D. Van Nostrand Company. New York (1943).
[28] Taylor, S. R., McLennan, S. M (1985) The continental crust: its composition and evolition. Blackwell, Oxford
[29] Thompson, A.B (1982) Dehydration melting of pelitic rocks and the generation of H2O
undersaturated granitic liquids. American Journal of Science 282: 1567-1595.
[30] Villaseca, C., Barbero, L., & Heneros, V (1998) A re-examination of the typology of peraluminous granite types in intracontinental orogenic belts. Transactions of  the Royal Society of Edinburge, Earth Sciences, 89, 113- 119.
[31] Weaver, B, Tarney, J (1984) Empirical approach to estimating the composition of the continental crust. Nature, 310, 575-57.