سنگ‌نگاری و ژئوشیمی گرانیتوئید مکسان، جنوب آتشفشان بزمان

قدسی, محمدرضا; بومری, محمد; باقری, ساسان; ایشی یاما, دایزو

سنگ‌نگاری و ژئوشیمی گرانیتوئید مکسان، جنوب آتشفشان بزمان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

¹ گروه زمین‌شناسی، دانشکده علوم پایه، دانشگاه سیستان و بلوچستان، زاهدان، ایران

² گروه زمین‌شناسی دانشگاه آکیتا، ژاپن

چکیده

گرانیتوئید مکسان بخشی از مجموعه گرانیتوئید بزمان است که در فاصله 140 کیلومتری شمالغرب شهرستان ایرانشهر، جنوبشرق ایران واقع شده است. سنگهای این توده متشکل از گرانیت، گرانودیوریت، کوارتز مونزودیوریت، مونزودیوریت، دیوریت و گابرو است که به درون سنگهای قدیمیتر از قبیل شیل، ماسهسنگ و سنگآهک (سازند سردر) به سن کربنیفر و آهک و دولومیت (سازند جمال) به سن پرمین نفوذ کرده است. کانیهای اصلی سازنده این سنگها، کوارتز، فلدسپار پتاسیم، پلاژیوکلاز، هورنبلند، بیوتیت و کانیهای فرعی اسفن، زیرکن، آپاتیت، مگنتیت و ایلمنیت است. توده گرانیتوئید مکسان ماهیت متاآلومین تا کمی پر آلومین دارد و ویژگیهای گرانیتهای کالک آلکالن نوع I را نشان میدهد. دامنه وسیع اکسید سیلیسیوم نمونهها (76-47 درصد وزنی)، A/CNK پایین، Na₂O>K₂O، غنیشدگی عناصر نادر خاکی سبک (LREE) و بیهنجاری منفی Nb و Ti وابستگی آنها را به کمان ماگمایی وابسته به فرورانش تایید میکند. به نظر میرسد گرانیتوئید مکسان حاصل فرورانش پوسته اقیانوسی نئوتتیس به زیر بلوک لوت و نیز تشکیل گرانیتوئید مورد پژوهش در محیط آتشفشانی (VAG) باشد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Petrography and Geochemistry of Maksan Granitoide, South of Bazman Volcano

نویسندگان [English]

M.R. Ghodsi ¹
M. Boomeri ¹
S. Bagheri ¹
D. Ishiyama ²

چکیده [English]

The Maksan granitoid is part of the Bazman granitoid complex and is located in 140 Km Northwest of Iranshahr (Southeast of Iran). It is composed six units including granite, granodiorite, quartz monzodiorite, monzodiorite, diorite and gabbro which intruded into older rocks such as shale, sandstone, and limestone (Sardar formation) in the Carboniferous age, and limestone and dolomite (Jamal formation) in the Permian age. Quartz, K-feldspar, plagioclase, hornblende and biotite are the major minerals; sphene, zircon, apatite, magnetite and ilmenite are main accessory minerals. The Maksan granitoid have metaluminous to slightly peraluminous nature and it displays feature typical of I-type granites. Wide range of SiO₂ (47-76 wt. %), A/CNK<1.1, Na₂O>K₂O, LREE enrichment, Ti and Nb anomaly indicate that original magma formed in the continental margin and subduction zone. It seems that Maksan granitoid is result of subducting of Neotethyan oceanic crust beneath the lut block and studied intrusion body is classified as volcanic arc granite (VAG).

کلیدواژه‌ها [English]

Geochemistry
Calc-alkaline
I-type granite
Maksan
Lut bolck

مراجع

[1] افتخارنژاد، ج (1369) نقشه زمینشناسی 250000/1 هامون جازموریان. سازمان زمینشناسی و اکتشافات معدنی کشور.

[2] جمشیدی، م (1390) تشکیل اسکارن و کانیزایی مس گربودار، جنوبشرق آتشفشان بزمان، پایاننامه کارشناسی ارشد، دانشگاه سیستان و بلوچستان.

[3] قدسی، م. ر (1384) اکتشافات ژئوشیمیایی سیستماتیک برگه کرمانچی (شمالغرب ایرانشهر)، پایاننامه کارشناسی ارشد دانشگاه شهید بهشتی تهران.

[4] وحدتی دانشمند، ف.، جرجنـدی، م (1384) نقـشه زمینشناسی 100000/1 مکسان، سازمان زمینشناسی و اکتشافات معدنی کشور.

[5] Asran, M., Ezzat, M (2012) The pan- African calck- alkaline granitoids and the associated mafic microgranular enclaves (MME) around Wadi Abu Zawal area, North Eastern desert, Egypt: Geology, Geochemistry and petrogenesis, Journal of Biology and Earth Sciences, 2 : 1-16.

[6] Barbarian, B (1999) A review of the relationships between granitoid types, their origins and their geodynamic environments. Lithos, 46:605-626.

[7] Berberian, F (1981) Petrogenesis of the Iranian Plutons: A study of the Natanz and Bazman intrusive Complexes, Ph.D. Thesis, Cambridge University.

[8] Boynton, W.V (1984) Cosmochemistry of the rare earth elements: Meteorite studies, In Rare Earth Element Geochemistry, P.Henderson (ed.), Developments in Geochemistry 2, Elsevier, Amsterdam, 16: 63-114.

[9] Chappell, B.W., White, A.J. R (1974) Two contrasting granite types. Pacific Geology, 8:173-174.

[10] Chappell, B.W., White, A.J.R (1992) I- and S- type granites in the Lachlan Fold Belt, Transactions of the Royal Society of Edinburg: Earth Science, 83:1-26.

[11] Chappell, B.W., White, A.J.R (2001) Two contrasting granite type: 25 years later, Australian Journal of Earth Science, 48: 489-499.

[12] Condie, K.C (1989) Geochemical changes in basalts and andesites across the Archean–Proterozoic boundary: identification and significance, Lithos, 23:1–18.

[13] Cox, K.G., Bell J.D., Pankhurst R.J (1979) The Interpretation of Igneous Rocks, George Allen and Unwin, London, 450p.

[14] Hawkesworth, C., Turner, S., Gallagher, K., Hunter, A. Bradshaw, T., Rogers, N (1995) Calc-alkaline magmatism, lithospheric thinning and extension in the Basin and Range, Journal of Geophysical Research, 100:10271–10286.

[15] Irvine, T.N, Baragar, W.R.A (1971) A guide to the chemical classification of the common volcanic rocks. Canadian Journal of Earth Sciences, 8: 523-548.

[16] Kaygusuz, A., Siebel, W., Sen C., Satir, M (2008) Petrochemistry and petrology of i-type granitoids in an arc setting: the composite Torul pluton , Eastern Pontides, NE Turkey. International Journal of Sciences, 97:739-764.

[17] Küster, D., Harms, U (1998) Post collisional potassic granitoids from the southern and northwestern parts of the Late Neoprote rozoic East African Orogen: a review. Lithos, 45:177-195.

[18] Ma, L., Jiang, S., Hou, M., Dai, B., Jiang, Y., Yang, T., Zhao, K., Wie, P., Zhu, Z., Xu, B (2014) Geochemistry of earlycretaceous calc-alkalin lamprophyres in the Jiaodong Peninsula: Implication for lithospheric evolution of the eastern North China craton, Gondwana research, 25: 859-872.

[19] Magna, T., Janoušek, V., Kohút, M., Oberli, F., Wiechert, U (2010) Fingerprinting sources of orogenic plutonic rocks from Variscan belt with lithium isotopes and possible link to subduction-related origin of some A-type granites. Chemical Geology, 274: 94-107.

[20] Pearce, J.A., Harris, N.B.A., Tindle, A.E (1984) Trace element discrimination diagrams for the tectonic interpretation of granitic rocks. Journal of Petrology, 25: 956-983.

[21] Rickwood, P.C (1989) Boundary lines within petrologic diagrams which use oxides of major and minor elements. Lithos, 22: 247-263.

[22] Rogers, N.W., Hawkesworth, C.J., Ormerod, D.S (1995) Late Cenozoic basaltic magmatism in the Western Great Basin, California and Nevada. Journal of Geophysical Research, 100: 10287–10301.

[23] Rollinson, H.R (1993) Using Geochemical Data: Evaluation, Presentation, Interpretation, Longman Science and Technical, London, 352p.

[24] Saadat, S., Stern, C.R (2011) Petrochemistry and genesis of olivine basalts from small monogenetic parasitic cones of Bazman stratovolcano, Makran arc, southeastern Iran. Lithos, 125: 607-619.

[25] Shand, S.J (1943) Eruptive Rocks: Their Genesis, Composition, Classification and Their Relation to Ore Deposits, John Wiley and Sons, New York, 444p.

[26] Streckeisen, A (1976) To each plutonic rock its proper name, Earth-Science Reviews, 12: 1-33.

[27] Sun, S.S., McDonough W.F (1989) Chemical and isotopic systematics of oceanicbasalts: implications for mantle composition and processes. In: Saunders, A.D., Norry, M.J., (Eds.), Magmatism in the Ocean Basins, Geological Society London, 42: 313-345.

[28] Wilson, M (1989) Igneous Petrogenesis: A Global Tectonic Approach, Harper Collins Academic, 466p.

[29] Woodhead, J.D., Johnson, R.W (1993) Isotopic and trace element profiles across the New Britain island arc, Papua New Guinea. Contributions to Mineralogy and Petrology, 113:479-491.

[30] Zhang, H., Zhang, L., Harris, N., Jin, L., Honglin, Y (2006) U–Pb zircon ages, geochemical and isotopic compositions of granitoids in Songpan-Garze fold belt, eastern Tibetan Plateau: constraints on petrogenesis and tectonic evolution of the basement, Contributions to mineralogy and petrology, 152: 75-88.