کانه‌زایی مس چینه‌کران تیپ مانتو با سنگ میزبان آتشفشانی در رخداد معدنی قمیشلو (جنوب‌باختر زنجان): شواهد زمین‌شناسی، کانه‌زایی و زمین‌شیمیایی

نویسندگان

گروه زمین‌شناسی، دانشکده علوم، دانشگاه زنجان

10.22084/nfag.2025.30686.1664

چکیده

رخداد معدنی مس قمیشلو در فاصله 150 کیلومتری جنوب‌باختر زنجان قرار دارد و بخشی از پهنه ایران مرکزی می‌باشد. کانه‌زایی به‌صورت چینه‌کران درون بخش‌ فوقانی گدازه‌های بازالتی- بازالت آندزیتی کرتاسه پایینی رخ داده است. پهنه کانه‌دار دارای روند شمال‌باختری- جنوب‌خاوری با شیب حدود70 تا80 درجه به سمت جنوب‌باختر بوده و حدود 200 متر درازا و 5/1 متر پهنا دارد. دگرسانی‌ گرمابی مرتبط با کانه‌زایی شامل کلریتی- کربناتی است. دگرسانی‌های پروپلیتیک و زئولیتی و سیلیسی- کلسیتی به‌ترتیب مربوط به فرایندهای قبل و بعد از کانه‌زایی می‌باشند. کالکوسیت اولیه و بورنیت همراه با اندکی پیریت و کالکوپیریت، مواد معدنی و کلسیت و کلریت همراه با مقادیر اندکی کوارتز و زئولیت، مواد باطله می‌باشند. کالکوسیت ثانویه، کوولیت، مالاکیت، کوپریت و نئوتوسیت کانی‌های برون‌زاد هستند. انواع بافت کانسنگ شامل دانه‌پراکنده، رگه- رگچه‌ای، پُرکننده فضای خالی، جانشینی و فرامبوئیدال می‌باشد. کانه‌زایی در قمیشلو به چهار مرحله قبل از کانه‌زایی، همزمان با کانه‌زایی، بعد از کانه‌زایی و برونزاد قابل تفکیک است. مرحله قبل از کانه‌زایی شامل فرایندهای دیاژنز و دگرگونی تدفینی بوده و طی آن پیریت‌های فرامبوئیدال با بافت دانه‌پراکنده و زئولیت (پرکننده حفرات بادامکی) درون گدازه‌های میزبان تشکیل شده‌اند. مرحله همزمان با کانه‌زایی شامل دو زیرمرحله است. مرحله اولیه کانه‌زایی با حضور کالکوسیت اولیه و بورنیت با بافت‌های دانه‌پراکنده، پرکننده حفرات و فرامبوئیدال (جانشین‌شده در قالب پیریت‌های فرامبوئیدال) و رگه- رگچه‌های کالکوسیت‌ اولیه مشخص می‌شود. مرحله تأخیری کانه‌زایی شامل رگه- رگچه‌های کلسیتی حاوی پیریت و کالکوپیریت با فراوانی کم می‌باشد. مرحله بعد از کانه‌زایی با حضور رگه- رگچه‌های کلسیتی و کوارتزی تأخیری عقیم شناخته می‌شود. مرحله برون‌زاد با هوازدگی و تشکیل کانی‌های ثانویه همراه است. بررسی‌های زمین‌شیمی نمونه‌های کانه‌دار بیانگر همبستگی مثبت قوی مس با گوگرد (93/0) و همبستگی منفی ضعیف نقره با گوگرد (27/0-) می‌باشد. ویژگی‌های رخداد معدنی مس قمیشلو با کانسارهای نوع مانتو (زیررده بوئن‌اسپرانزا) قابل مقایسه است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Manto-type volcanic-hosted stratabound Cu mineralization in the Qamishlou occurrence (SW Zanjan): Evidence from geology, mineralization, and geochemistry

نویسندگان [English]

  • Soheila Rashidi
  • Hossein Kouhestani
  • Mir Ali Asghar Mokhtari
Department of Geology, Faculty of Science, University of Zanjan
چکیده [English]

The Qamishlou Cu occurrence is located 150 km southwest of Zanjan, and is part of the Central Iran zone. Mineralization occurs as a stratabound zone hosted in the top part of the lower Cretaceous basalt-andesitic basalt lava. The ore zone has an NW-SE trend with 70-80˚ to the southwest and is 200 m long, and 1.5 m thick. Hydrothermal alteration related to mineralization includes chlorite-carbonate alteration. Propylitic and zeolitic alteration, and silica-calcite alteration, respectively, are related to pre- and post-mineralization processes. Primary chalcocite and bornite accompanied by minor pyrite, and chalcopyrite, are ore minerals; calcite and chlorite along with rare quartz, and zeolite are gangue minerals. Secondary chalcocite, covellite, malachite, cuprite, and neotocite are supergene minerals. The ore minerals show disseminated, vein-veinlet, vug infill, replacement, and framboidal textures. Mineralization at Qamishlou can be divided into four stages include pre-ore stage, syn-ore stage, post-ore stage, and supergene. Pre-ore stage is related to the diagenesis and burial metamorphism processes in which disseminated framboidal pyrites, and zeolite (as filling the amygdales) are formed within host basalt-andesitic basalt lavas. Syn-ore stage is divided in two substages. Early-ore stage is characterized by primary chalcocite, and bornite with disseminated, vug infill, and framboidal (pseudomorph of the framboidal pyrite) textures, and primary chalcocite veinlets. Late-ore stage includes minor pyrite- and chalcopyrite-bearing calcite vein-veinlets. Post-ore stage is marked by barren late calcite, and quartz vein-veinlets. Supergene stage is characterized by weathering and formation of secondary minerals. Geochemical investigations of ore samples show strong positive correlation between Cu and sulfur (0.93), and weak negative correlation between Ag and sulfur (˗0.27). Features of the Qamishlou Cu occurrence are comparable with the Manto-type (Buena Esperanza subtype) deposits.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Cu mineralization
  • diagenesis
  • stratabound
  • Manto-type
  • Qamishlou

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده
انتشار آنلاین از تاریخ 31 خرداد 1404
  • تاریخ دریافت: 27 اسفند 1403
  • تاریخ بازنگری: 29 خرداد 1404
  • تاریخ پذیرش: 31 خرداد 1404