بررسی هیدروشیمی و فرایندهای موثر بر کیفیت آبخوان در محدوده پالایشگاه شیراز

نویسندگان

1 دانشگاه تهران، دانشکده زمین شناسی، گروه آب زمین شناسی

2 دانشگاه تهران، دانشکدگان علوم، دانشکده زمین‌شناسی

3 شرکت سهامی آب منطقه ای استان فارس

چکیده

پالایشگاه نفت شیراز در سال ۱۳۵۲ در فاصله 20 کیلومتری شمال این شهر ساخته شده است. آبخوان محدوده پالایشگاه و اراضی اطراف آن بخشی به‌عنوان یکی از منابع تأمین آب مورد نیاز صنعت و کشاورزی در محدوده پالایشگاه و مناطق پایین‌دست است. در این پژوهش با نمونه برداری و آنالیز آب طی دو مرحله (دی‌ماه 1401 و شهریور 1402) به بررسی هیدروشیمیایی و فرایندهای مؤثر بر شیمی آب زیرزمینی منطقه پرداخته شده است. دمای آب نمونه‌ها بین 19/1 تا 25 درجه سانتی‌گراد متغیر بود. مقدار اسیدیته در نمونه‌های برداشت‌شده تغییرات زیادی نشان نمی‌دهد و در بازه 7/5 تا 8/8 می‌باشد. گستره هدایت الکتریکی در نمونه‌های موردپژوهش بین 321/7 تا 2346 میکروزیمنس بر سانتی‌متر بود. بر اساس نمودار پایپر، تیپ غالب نمونه‌های آب شامل دو نوع بیکربنات کلسیک و سوبفات کلسیک می باشد. ماتریکس پیرسون یک همبستگی‌های قوی و مثبت میان کاتیون‌ها و یون کلر و همبستگی‌های منفی بین یون‌های بیکربنات و سولفات را نشان می‌داد. نمودار گیبز تعامل آب و سنگ را به عنوان فرایند اصلی مؤثر بر هیدروشیمی آب زیرزمینی منطقه می‌داند. نمودارهای نسبت یونی و ترکیبی نیز انحلال کانی‌های کربناته و تا حد کمی کانی‌های تبخیری را به عنوان مهم‌ترین عامل مؤثر بر شیمی آب منطقه می‌داند. این احتمال وجود دارد که پایین آمدن غلظت سولفات موجود در آب ناشی از فعالیت‌های میکروارگانیسم‌های خاک برای تجزیه آلودگی هیدروکربنی باشد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Hydrochemical investigation and influencing processes on aquifer quality in the Shiraz refinery area

نویسندگان [English]

  • Amirhossein Khodadadian 1
  • Morteza Mozafari 2
  • Naime Makarem 1
  • Hamidreza Heydari 3
1 Hydrogeology Department, Faculty of Geology, University of Tehran
2 School of Geology, College of Science, University of Tehran, Iran
3 Fars Regional Water Authority
چکیده [English]

The Shiraz oil refinery was constructed in 1973, about 20 kilometers north of Shiraz city. The aquifer in the refinery area and its surrounding lands serves as a significant source of water for industrial and agricultural purposes in the region. This study investigates the hydrochemistry and influencing processes on groundwater chemistry in the area through sampling and analysis conducted in December 2021 and September 2022. Water temperature in the samples ranged from 19.1 to 25°C. The acidity of the samples showed little variation, ranging from 7.5 to 8.8. The electrical conductivity of the samples ranged from 321.7 to 2346 microsiemens per centimeter. Based on the Piper diagram, the dominant water types were calcium bicarbonate and calcium sulfate. The Pearson matrix showed strong positive correlations between cations and chloride ions, and negative correlations between bicarbonate and sulfate ions. The Gibbs diagram indicated water-rock interaction as the primary process influencing the groundwater chemistry of the region. Ionic and compositional ratio diagrams also suggested the dissolution of carbonate minerals and, to a lesser extent, evaporite minerals as the most important factors affecting the water chemistry of the area. The decrease in sulfate concentration in the water may be due to the activity of soil microorganisms in degrading hydrocarbon contamination.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Groundwater
  • Hydrochemistry
  • Ion ratios
  • Correlation matrix
  • Composition diagram