ژئوشیمی و پترولوژی سنگ های خروجی مافیک جنوب گنبد، شمال‌غرب ارومیه

نویسندگان

1 استاد، گروه زمین شناسی، دانشگاه ارومیه، ارومیه، ایران

2 گروه زمین شناسی، دانشده علوم زمین، دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز، ایران

چکیده

سنگ‌های خروجی مافیک جنوب گنبد، شمال‌غرب ارومیه، به سن پلئیستوسن بر روی رسوبات دشت سیلابی قدیمی در پهنه سنندج-سیرجان رخنمون دارند. این سنگ‌ها به صورت منشوری و اسکوری گسترش یافته‌اند. مطالعات پتروگرافی و ژئوشیمی نشان داد که، سنگ‌های این منطقه، لامپروفیر کامپتونیتی با مشخصاتی شبیه به آلکالی بازالت و تراکی بازالت بوده، ماهیت آلکالن دارند و به صورت یک روانه گدازه‌ای در بین روانه‌های بازالتی-تراکی‌بازالتی رخنمون دارند. عمده کانی‌های تشکیل دهنده این سنگ‌ها، کلینوپیروکسن همراه با کانی‌های فرعی آمفیبول می‌باشند. همه نمونه‌های سنگی دارای بافت پورفیری، گلومروپورفیری و آمیگدالوئیدال هستند.سنگ‌های آتشفشانی منطقه گنبد در عناصر Ba، Th، U و LREE غنی‌شدگی و در عناصر Ta، Nb، Hf و Rb فقیرشدگی نشان می‌دهند که با جایگاه زمین‌ساختی حاشیه قاره‌ای سازگار است. پس از اتمام فرورانش نئوتتیس به زیر ایران مرکزی، شکست در بقایای پوسته اقیانوسی در زیر زون برخوردی صفحه‌های عربی و اوراسیا تحت شرایط درون صفحه‌ای اتفاق افتاد. فشار ناشی ازهمگرایی مایل صفحه‌های عربی و اوراسیا و گسترش عملکرد گسل‌های امتداد لغز راستگرد که با شکست بقایای پوسته اقیانوسی توسعه یافته‌اند، باعث افزایش دما، کاهش فشار و در نتیجه ذوب در گوشته بالایی شد. مذاب‌های گوشته‌ای مافیک که از راه این سامانه گسل‌ها بالا آمدند، پیش از فوران با مواد زون فرورانشی قاره‌ای آلوده شدند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Geochemistry and petrology of the South Gonbad mafic volcanic rocks from the Northwest Urmia

نویسندگان [English]

  • Abdolnaser Falnia 1
  • Mirmohammad Miri 2
1 Professor (full), Department of Geology, Urmia University, 57153-165, Urmia, Islamic Republic of Iran
2 Geology department, Faculty of earth science, Shahid Chamran university of Ahvaz, Ahvaz, Iran
چکیده [English]

The Gonbad Pleistocene mafic volcanic rocks from the Northwest Urmia occur on the old floodplain deposits of the Sanandaj-Sirjan zone. The rocks crop out with prismatic and scoria structures. Petrographic and geochemical studies show that the rocks of this region are mostly comptonitic lamprophyre with characteristics comparable to alkali basalts and trachybasalt, with alkaline nature and occur as a lava flow among the basaltic-trachybasalt flows. The lamprophyres are mainly composed of clinopyroxene and some amphibole. ‌‌‌‌‌‌‌All of the rocksshow porphyritic, glomeroporphyritic, and amygdaloidal textures. The Gonbad mafic volcanic rocks are enriched in the Ba, Th, U, and LREE and depleted in the Ta, Nb, Hf, and Rb that are consistent with continental subduction zone settings. After subduction of the Neo-Tethys beneath the Central Iran, a slab break-off occurred in the remnants of Neotethys oceanic crust, just in the collision zone of Arabian-Eurasian plates. Pressure due to oblique direction convergence of the Arabian and Eurasian plates and activity of right-lateral strike-slip fault, resulted from the slab break-off in the Neotethys remnants, caused thermal uplift, decrease of lithostatic pressure in the mantle and decompression melting in the upper mantle. The mafic mantle released melts ascend through that fault system and contaminated by the continental subduction zone materials before eruption.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Lamprophyre
  • Comptonite
  • Alkaline
  • Subduction
  • Gonbad

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده
انتشار آنلاین از تاریخ 26 دی 1402
  • تاریخ دریافت: 28 آبان 1402
  • تاریخ بازنگری: 22 دی 1402
  • تاریخ پذیرش: 26 دی 1402