زمین‌شناسی عمومی و معرفی جاذبه‌های زمین‌گردشگری دامنه‌های شمالی کوهستان الوند، استان همدان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه زمین‌شناسی، دانشگاه بوعلی‌سینا، همدان

2 سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور، مرکز سنندج

چکیده

زمین­گردشگری از عوامل اصلی توسعه پایدار اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی در یک منطقه است که به‌صورت مستقیم و غیرمستقیم موجب تقویت صنایع‌دستی و افزایش اشتغال در زمینه‌های مختلف می‌شود. شهرستان همدان، 4084 کیلومترمربع وسعت دارد. در این پژوهش مهم‌ترین جاذبه‌های زمین­گردشگری دامنه‌های شمالی کوهستان الوند معرفی‌ شده است. رشته‌کوه الوند با راستای شمال‌باختری-جنوب‌خاوری، استان همدان را به دونیمه شمالی و جنوبی تقسیم کرده است. در این کوهستان دره‌های عمیق و سرسبز (مانند دره حیدره و دره مرادبیک)، چشمه‌ها (از قبیل حوض نبی و چشمه بهشت)، چمن‌زارها (نظیر میدان میشان، تخت نادر، تخت رستم و تخت کوچک) و قله‌های متعددی شکل‌گرفته است. قله‌های الوند تا یخچال که بلندترین قله‌های این رشته‌کوه هستند، از شهر همدان قابل‌ مشاهده می‌باشند. شهرستان همدان به علت داشتن ارتفاع زیاد، قرارگیری در باختر فلات ایران و دوری از آب‌های آزاد، فاقد منابع عمده آبی از قبیل دریا، دریاچه طبیعی و ساحل بوده و دریاچه‌ها و تالاب‌های داخلی این شهر که به‌صورت مصنوعی ایجاد شده‌اند، از مهم‌ترین جاذبه‌های گردشگری آن به شمار می‌آیند. افزایش سطح زمین­گردشگری و بسترسازی مناسب، نیازمند برنامه‌ریزی منسجم به جهت معرفی ژئوپارک اکباتان، تبلیغات هدفمند در سطح کشور، منطقه و جهان و همکاری مستمر بخش‌های مختلف حاکمیتی و سازمان‌های مردم‌ نهاد است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

General Geology and Introducing Geotourism Attractions of Alvand Northern Hillside, Hamedan province

نویسندگان [English]

  • E. Tale Fazel 1
  • M. Yousefi 2
چکیده [English]

Geotourism is one of the main factors of sustainable economic, social and cultural development in an area that enhances handicrafts and employment in different fields directly and indirectly. The city of Hamedan has an area of 4084 square kilometers. In this research, the main geotourism attraction is introduced as Alvand northern hillside. The Alvand mountain range is divided into the northern and southern hillsides. The Alvand Mountain with its northwest to the southeast direction has divided Hamedan province into the northern and southern divisions. In this mountain, deep and lush valleys (such as Heydareh and Muradbeik valleys), springs (such as Howz-e-Nabi and Cheshmeh Behesht), meadows (such as Meidan Mishan, Takhte-e-Nadir, Takhte-e-Rostam and Takhte-e-Kuchak) and numerous peaks are formed. Alvand to Yakhchal peaks which is the highest peaks of this mountain range are visible from the city of Hamedan. Due to its high altitude, being located in the western plateau of Iran and distance from high seas the city of Hamedan has no major water resources such as sea, natural lake and coastline and the artificial lakes and lagoons of this city are the most important tourist attractions in this region. Increasing the level of geotourism and proper setting requires a coherent planning for Ekbatan Geopark, targeted advertising in the country, region and the world, and continuous cooperation between different sectors of the state and non-governmental organizations.

کلیدواژه‌ها [English]

  • geotourism
  • Alvand Mountain
  • Ekbatan Geopark
  • Hamedan
آقانباتی، س. ع (1383) زمین­شناسی ایران، انتشارات سازمان زمین­شناسی و اکتشافات معدنی کشور، چاپ اول، 586 صفحه.
احمدی­خلجی، الف. و طهماسبی، ز (1394) شیمی کانی گارنت در پگماتیت­ها و سنگ­های دگرگونی منطقه همدان، مجله زمین­شناسی اقتصادی، دانشگاه فردوسی مشهد، جلد 7، شماره 2، صفحات: 258-243.
اشـراقی، س. الف و مـحمـودی­قـرائی، م (1382) نـقشه زمین­شناسی 1:100000 تویسرکان، انتشارات سازمان زمین­شناسی و اکتشافات معدنی کشور.
اقلیمی، ب (1379) نقشه زمین‌شناسی 1:100000 همدان، انتشارات سازمان زمین­شناسی و اکتشافات معدنی کشور.
امری کاظمی، ع (1385) نگاهی به مفاهیم کلی ژئوپارک، میراث زمین­شناسی و ژئوتوریسم و بررسی جایگاه ایران در این زمینه، بیست و پنجمین گردهمایی علوم زمین، سازمان زمین­شناسی و اکتشافات معدنی کشور، صفحه: 162.
امری کاظمی، ع (1388) اطلس توانمندی­های ژئوپارک و ژئوتوریسم ایران، میراث زمین­شناختی ایران، انتشارات سازمان زمین­شناسی و اکتشافات معدنی کشور، 454 صفحه.
ترابیان، س (1391) گنج‌نامه، انتشارات مجتمع تفریحی، توریستی و ورزشی گنج‌نامه، همدان، 167 صفحه.
جهانپور، ع (1387) دیدنی­های استان همدان دیروز- امروز، انتشارات سپهر دانش، همدان، 459 صفحه.
جهانپور، ع (1391) شکوه الوند، بررسی جغرافیای تاریخی و فرهنگ مردمی الوند کوه، انتشارات برکت کوثر، همدان، 384 صفحه.
حاج علیلو، ب و نکویی صدر، ب (1390) ژئوتوریسم (رشته زمین­شناسی)، انتشارات دانشگاه پیام نور، 238 صفحه.
حسینی­دوست، س. ج (1388) زمین­ساخت و نئوزمین­ساخت گستره شهر همدان و پیرامون آن با نگرشی بر موقعیت سایزموتکتونیکی مـنطقه، دوفصلنامه یافته­های نوین زمین­شناسی کاربردی، دانشگاه بوعلی­سینا، جلد 6، صفحات: 79-60.
خانلری، غ. اقصایی، ف و حیدری ترکمانی، ر (1385)زمین‌شناسی منطقه همدان و تأثیر آن بر ساختگاه سد اکباتان (بخش افزایش ارتفاع)، بیست و پنجمین گردهمایی علوم زمین، سازمان زمین­شناسی و اکتشافات معدنی کشور، تهران. صفحه 387.
خدابخش، س و حسینی­دوست، ج (1382) ویژگی‌های ساختاری شرق همدان. فصلنامه زمین‌شناسی ایران، جهاد دانشگاهی واحد شهید بهشتی، شماره 3، صفحات: 40-31
رشید، ح (1388) نقشه زمین­شناسی 1:25000 همدان 2 (برگه شماره 56591SE)، انتشارات سازمان زمین­شناسی و اکتشافات معدنی کشور.
رضایی همدانی، ع (1381) سیمای همدان، انتشارات انوشه، تهران، 438 صفحه.
ساجدی، الف. و بوتراب، س (1384) گزارش اطلس ژئوتوریسم استان همدان، وب‌سایت پایگاه ملی داده‌های علوم زمین، 72 صفحه.
سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح (1376) فرهنگ جغرافیایی آبادی­های کشور جمهوری اسلامی ایران، جلد 47: همدان، انتشارات سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح، 490 صفحه.
سپاهی­گرو، ع. ا. سلامی، س و تبریزی، م (1393) ژئوشیمی تورمالین در دایک­های آپلیتی و پگماتیتی کمپلکس پلوتونیک الوند و سنگ­های دگرگونی همدان، فصلنامه بلورشناسی و کانی­شناسی، سال 22، شماره 3، صفحات: 506-495.
سعیدیان، ع (1388) دائره‌المعارف سرزمین و مردم استان همدان، انتشارات آرام، تهران، 710 صفحه.
شریفی دوست، م (1388) بررسی پترولوژی گرانیتوئیدهای لوکوکرات و رخساره­های تورمالین­دار منطقه همدان (زوج سنندج – سیرجان)، پایان‌نامه کارشناسی ارشد زمین­شناسی، پژوهشکده علوم زمین، سازمان زمین­شناسی و اکتشافات معدنی کشور، 165 صفحه.
شیخی قشلاقی، ر. و احمدی، م. ه (1394) ویژگی‌های پگماتیت جنوب همدان: با نگرشی بر مطالعات گوهرشناسی سافایرها، مجله ژئوشیمی، سال چهارم، شماره سوم، صفحات:282 - 269.
صابری همدانی، ر (1375) تاریخ مفصل همدان، انتشارات عین­القضاه همدانی، همدان، 324 صفحه.
فاضلی، م. بیرجندی، م. اسدی، ن. رستگار، ح. محمودی، م. رضایی، ع. محقق، ب. حسنلو، ع. مهشادنیا، ف. و آقابابازاده، ن (1394) نقشه راه علوم زمین و معدن استان همدان، (چاپ مقدماتی)، پایگاه ملی داده­های علوم زمین، سازمان زمین­شناسی و اکتشافات معدنی کشور، 364 صفحه.
فرشاد، الف و شوشتری، ن (1386) مقدمه‌ای بر جغرافیای تفریحات جهانگردی از ثری تا به ثریا، انتشارات سروش الوند، همدان، 142 صفحه.
گروسین، ه (1390) جغرافیای تاریخی و زیستگاه‌های دره‌ای الوند، انتشارات شهر اندیشه، همدان، 256 صفحه.
مصطفوی، م، ت (1381) هگمتانه: آثار تاریخی همدان و فصلی درباره ابوعلی­سینا، انتشارات انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، 270 صفحه.
معین­وزیری، ح و بهاری­فر، ع. الف (۱۳۷۶) بررسی پروتولیت سنگ­های دگرگونی منطقه همدان، اولین همایش انجمن زمین­شناسی ایران، تهران، انجمن زمین­شناسی ایران، صفحات: 268-266.
نبوی، م. ح (1378) گردشگری زمین­شناسی، هجدهمین گردهمایی علوم زمین، سازمان زمین­شناسی و اکتشافات معدنی کشور، صفحات: 1049-1039.
وب‌سایت هیئت کوهنوردی و صعودهای ورزشی استان همدان به نشانی: http://www.hamedanclimb.ir
ولی­زاده، م. و و صادقیان، م (1375) پتروژنز توده گرانیتوئیدی الوند، فصلنامه علوم زمین، سازمان زمین­شناسی و اکتشافات معدنی کشور، سال پنجم، شماره 19، صفحات: 31-14.
Amidi, M. and Majidi, B (1977) Geological Mapof Hamadan, scale 1: 250,000. GeologicalSurvey of Iran.
Anze, Ch. Yunting, L. and Young, C. Y. N (2015) The principles of geotourism, Springer, 281 p.
Dowling, R. K. and Newsome, D (2006) Geotourism, Sustainability, impacts and management, Elsevier, 289 p.
Drumm, A. and Moore, A (2005) Ecotourism Development: A manual for conservation planners and managers. Arlington, VA: The Nature Conservancy.
Errami, E. Brocx, M and Semeniuk, V (2015) From Geoheritage to Geoparks, case studies from Africa and Beyond, Springer, 270 p.
Pereira, D. and Dias, G (2008) Master's course on Geological Heritage and Geoconservation. European Geologist, 32: 26-31.
Shahbazi, H., Siebel, W., Pourmoafee, M., Ghorbani, M., Sepahi, A. A., Shang, C. K. and Vousoughi Abedini, M. (2010) Geochemistry and U-Pb zircon geochronology of the Alvand plutonic complex in Sanandaj-Sirjan Zone (Iran): new evidence for Jurassic magmatism. Journal of Asian Earth Sciences 39: 668–683.
www.amar.org.ir
www.negahmedia.ir