ارزیابی و تحلیل روند کیفیت منابع آب زیرزمینی دشت عجبشیر برای مصارف کشاورزی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه علوم خاک، دانشکده کشاورزی، دانشگاه ارومیه، ارومیه

2 گروه زمین‌شناسی، دانشکده علوم پایه، دانشگاه ارومیه، ارومیه

3 گروه مهندسی منابع آب، دانشکده کشاورزی، دانشگاه تبریز، تبریز

چکیده

با توجه به اهمیت منابع آب زیرزمینی در تأمین آب شرب و کشاورزی، پایش کیفی و توزیع زمانی و مکانی روند تغییرات آن، از مباحث مهم در برنامه‌ریزی و مدیریت منابع آب می­باشد. در این مطالعه تغییرات روند تغییرات کیفی آب زیرزمینی دشت عجبشیر با استفاده از اطلاعات 5 حلقه چاه عمیق و نیمه عمیق و 21 رشته قنات و چشمه برای متغیرهای SO4، Na، Cl، EC، SAR و TDS در دو ماه خشک (شهریور ماه) و تر (خرداد ماه) در دوره آماری90 -1381 مورد بررسی قرار گرفته و کلاس­بندی کیفیت آب برای مصارف کشاورزی براساس روش ویلکاکس صورت گرفت. برای بررسی تغییرات روند از آزمون ناپارامتری اسپیرمن در سطح 95 درصد، استفاده شد. نتایج پهنه­بندی و محاسبه تغییرات مساحت در ابتدا و انتها دوره­ی آماری در دشت نشان داد که شوری در ماه خشک و مرطوب به ترتیب 4 و 5/0 کیلومتر مربع افزایش یافته و در نتیجه کیفیت منابع آب زیرزمینی برای مصارف کشاورزی نامناسب گشته است. نتایج تحلیل روند متغیرها برای چاه­های عمیق و نیمه­عمیق نشان داد که چاه النجیق با مقدار آمـاره اسـپیرمن برای مـتغیر EC برابر مقدار 38/2 روند معنی­داری افزایشی داشته و در چاه دانالو متغیر شوری با مقدار آماره اسپیرمن 12/3- روند کاهشی معنی­داری مشاهده گردید.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Evaluation of Groundwater Quality Trend for Agricultural usage in Ajabshir Plain

نویسندگان [English]

  • F. Asadzadeh 1
  • S. Shakiba 2
  • M. Kaki 3
چکیده [English]

Due to importance of groundwater resources for drinking and agricultural water supply, monitoring of quality and analysis of spatial and temporal changes of water quality is an important issue in the programming and management of water resources. In this study groundwater quality trend in Ajabshir plain was evaluated with the Spearman teas for both dry and wet seasons during the 2002-2012 time period . Water quality parameters such as SO4, Na, Cl, EC, SAR, and TDS were analyzed and quality was classified using the Wilcox diagram. The results of this study revealed that the water quality has been declined over the time period and water resources of the plain were mainly classified as inappropriate for agricultural usage. The analysis of variables trend showed a significant positive trend of SAR and EC in the Alenjiq well. Electrical conductivity has a decreasing trend in Danalo and Qobadlo wells which indicates the decreasing of the salinity in these wells. Due to the water quality and quantity decline in the plain during the past decade, watershed management practices are suggested to sustainability of the water resources.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Ajabshir Plans
  • ARCGIS
  • Agriculture
  • Classification
  • Spearman Test
[1] اسـدی، ا.، کریمـی، ث (1391) تأثـیر خشـکسالی بر پهنه­های کیفی آب­های زیرزمینی دشت شبستر، سومین همایش ملی مدیریت جامع منابع آب، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری.
[2] اکرامی ، م.،  شریفی، ذ.، ملکی­نژاد، ح.، و اختصاصی، م (1390) بررسی روند تغییرات کیفی و کمی منابع آب زیرزمینی دشت یزد - اردکان در دهه 88-1379، مجله طلوع بهداشت. دوره10 شماره (4-3)، صفحات: 82-91.
[3] دانشور وثوقی، ف.، دین پژوه، ی (1391) تجزیه و تحلیل روند تغییرات کیفیت آب زیرزمینی دشت اردبیل با استفاده از روش اسپیرمن، نشریه مهندسی عمران و محیط زیست، شماره چهارم، سال سی و هشتم، 17-27.
[4] ذوالعلی، و.، بارانی، غ. ع (1391) بررسی روند تغییرات کیفیت آب زیرزمینی دشت مشهد با استفاده از نرم­افزار هیدروشیمی، ششمین همایش ملی مهندسی محیط زیست، دانشگاه تهران.
[5] سلطانی، ح.، بحرینی مطلق، م.، کیانی، م.، امیری، م (1391) بررسی روند تغییرات مکانی- زمانی کیفیت آب زیرزمینی برای مصارف کشاورزی با استفاده از GIS مطالعه موردی شهرستان شیراز، اولین همایش ملی جریان و آلودگی آب، دانشگاه تهران.
[6] شکیبا، س (1394) ارزیابی آلودگی منابع آب زیرزمینی مناطق پاییـن­دست مـحل دفن زباله شـهر سـنندج، پایان­نامه­ی کارشناسی­ارشد، دانشگاه ارومیه، ص 50.
[7] علیزاده، ا (1383) اصول هیدرولوژی کاربردی، چاپ هفتم، انتشارات دانشگاه امام رضا، ص870-881.
[8] کاکی، م.، اسدی، ا (1392) تحلیل روند تغییرات کیفی منابع آب زیرزمینی دشت­های محدوده شرقی دریاچه ارومیه، سی و دومین گردهمایی و نخـستین کنگره­ی بین­المللی تخصصی علوم زمین.
[9] محمدی، م.، محمدی قلعه­­نی، م.، ابراهیمی، ک (1390) تغییرات زمانی و مکانی کیفیت آب زیرزمینی دشت قزوین، مجله پژوهش آب ایران، شماره هشتم، 52-41.
[10] مصلح، ل.، هاشمی، س. ح (1391) تحلیل روند تغییرات کیفیت آب زیرزمینی مطاله موردی: دشت دزفول- اندیمشک، اولین همایش ملی جریان و آلودگی آب، دانشگاه تهران.
[11] ملکوتیان، م.، کرمی، ا (1383) بررسی روند تغییرات کیفیت شیمیایی منابع آب زیرزمینی دشت بم و بروات طی سال­های 1383-1376، مجله پزشکی هرمزگان، شماره­ دوم، سال هشتم، 116- 109.
[12]  مهری، س.، آل­شیخ، ع.ا .، و جوادزاده، ز (1394) بررسی روند تغییرات کیفی و سطح ایستابی آب‏های زیرزمینی در حوضۀ آبریز دریاچۀ ارومیه، مجله اکوهیدرولوژی، دوره2  و شماره4 صفحات: 395-404.
[13] Abrishamchi, A., Owlia, R. R., Tajrishi, M., Abrishamchi, A (2008) Optimal design of groundwater quality monitoring using entropy theory. In Proceedings of the conference on water scarcity, climate change and groundwater management responses, California, USA, 1-5.
[14] Elci, A., Polat, R (2011) Assessment of the statistical significance of seasonal groundwater quality change in karstic aquifer system near Izmir-Turkey, Environmental Monitoring and Assessment, 172, 445-462.
[15] Ketata, M., Hamzaoui, F., Gueddari, M., Bouhila, R. and Riberio, L (2011) Hydrochemical and statistical study of groundwater in Gabes- South deep aquifer (South-eastern Tunisis), Physics and Chemistry of the Earth, 36, 187-196.
[16] Wilcox. L. V.: The quality water for irrigation use. US Dept. Agric. Bull., 1948, 1962, 40.
[17] Yeh, M-S., Lin, Y-P., Chang, L-Ch (2006) Designing an optimal multivariate geostatistical groundwater quality monitoring network using factorial kriging and genetic algorithms, Environ Geol50 (2006):100-121.