زمین شناسی و ژنز کانسار سلستیت بابامحمد در مرز سازندهای گچساران و میشان، استان کهکیلویه و بویراحمد

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه زمین‌شناسی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد اهواز، اهواز، ایران

2 گروه زمین‌شناسی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد بهبهان، بهبهان، ایران

چکیده

کانسار سلستیت بابا‌محمد در جنوب غرب ایران و فاصله 18 کیلومتری جنوب شهرستان گچساران واقع شده است. در این محدوده افق معدنی حاوی سلستیت‌ در مرز سازندهای گچساران و میشان قرار دارد. زایش بخش اعظم سلستیت، با توجه به شکل و چگونگی قرارگیری آن، در توالی تبخیری، بطور عمده دیاژنتیک ارزیابی شده و بخش کمی از آن، احتمالاً در اثر اشباع محلول استرانسیوم در محیط تبخیری و به صورت همزمان با رسوبگذاری تشکیل شده است .با توجه به فراوانی ژیپس در محیط تبخیری و در نتیجه فراوانی یون سولفات در آب و نیز پایین بودن انحلال‌پذیری سولفات استرانسیوم در مقایسه با سولفات کلسیم، حضور یون‌های استرانسیوم در محیط، موجب تشکیل سولفات استرانسیوم (سلستیت) شده است. منشاء استرانسیوم از آب دریا و یا شوراب‌های منشاء گرفته از آب دریاست؛ به این صورت که در ابتدا سیال کانی‌ساز احتمالاً توسط تبخیر آب دریا در یک جایگاه سبخا ایجاد شده و همانطور که این شوراب‌ها وارد رسوبات زیرین می‌شوند، مقادیر قابل توجهی از استرانسیوم را از رسوبات میزبان می‌شویند. هنگامی که این سیالات غنی از استرانسیوم داخل لایه‌های رویی شامل مواد کربناته و ژیپس تخلیه شود، ته‌نشینی سلستیت توسط جانشینی کانی‌های موجود همچنین توسط اختلاط سیال کانی‌ساز با شوراب‌های غنی از سولفات که در داخل لایه‌ها محبوس شده، اتفاق افتاده است. وجود بلورهای سلستیت با شکل کامل بلوری انیدریت و ژیپس، جانشینی این کانی‌ها توسط سلستیت را نشان می‌دهد. بر اساس مشاهدات صحرایی، ویژگی‌های زمین‌شناسی، کانی‌سازی، مطالعات ژئوشیمیایی و آنالیز رخساره‌های رسوبی، کانسار سلستیت بابامحمد یک کانسار رسوبی- دیاژنتیکی است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Geology and Genesis of the Baba-Mohammad Celestite Deposit in boundary of Gachsaran and Mishan Formations, Kohgiluyeh and Boveirahmad province

نویسندگان [English]

  • gh rostami 1
  • a taherzadeh 2
  • m adelpour 1
چکیده [English]

The Baba-Mohammad celestite deposit is located in southwest Iran and 18km south of Gachsaran city. In these area celestite horizons is located at the contact zone of Gachsaran and Mishan formations. Based on the shape and arrangement of celestite in the evaporitic sequence, the genesis of major part is believed to be diagenetic; while a small part has been probably formed synsedimentarily by saturation of strontium ions in solutions of evaporitic environment. According to the abundance of gypsum in evaporitic environment and abundance of sulfate ions in water and low rates of strontium sulfate solubility in comparison with calcium sulfate, strontium sulphate (celestite) was formed due to the presence of strontium ions in the environment. The source of strontium is seawater or brines originated from sea water. In this way the initially mineralizing fluid is created in sabkha through the evaporation of sea water and as the brines enters into the underlying sediments, then leached significant amounts of strontium from the host sediments. When these strontium rich fluids are evacuated into the surface layer that includes carbonate and gypsum. Celestite sedimentation is occurred by the replacement of existing minerals and also through the incorporation of mineralizing fluid with sulphate-rich brines, which have been trapped inside the layers. Existence of celestite crystals along with the typical crystal habit (figure/shape) of anhydrite and gypsum indicates the replacement of these minerals by celestite. According to field observations, geological, mineralization, geochemical studies and analysis of sediment facies the Baba-Mohammad celestite deposit is a sedimentary-diagenetic deposit.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Baba-Mohammad deposit
  • Gachsaran
  • celestite
  • sedimentary- diagenetic
منابع
[1] احیاء، ف (1376) زمین­شناسی، ژئوشیمی و منشاً افق سلستیت‌دار سازند گچساران، لیکک-بهبهان، استان کهگیلویه و بویراحمد، پایان‌نامه کارشناسی­ارشد، دانشگاه شیراز،  214 ص.
[2] بازرگانی گیلانی، ک.، ربّانی، م. ص (1384) نهشت سلستیت استراتیفورم منطقه افتر، باختر سمنان، سازمان زمین­شناسی و اکتشافات معدنی ایران،  ص 41-30.
[3] جمی، م (1370) زمین‌شناسی، ژئوشیمی و منشا افق سلستیت‌‌دار منطقه بهمئی (سازند آسماری)، استان کهگیلویه و بویر احمد، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه شیراز، 186ص.
[4] حسنی‌پاک، ع. ا (1383) اصول اکتشافات ژئوشیمیایی، چاپ پنجم، انتشارات دانشگاه تهران  615 ص.
[5] دانشیان، ج.، نوروزی، ن.، باغبانی، د.، و آقانباتی، ع (1391) زیست­چینه­نگاری نهشته­های الیگوسن و میوسن زیرین (سازندهای پابده، آسماری، گچساران و میشان) بر اساس روزن‌بران در جنوب باختر جهرم، در فارس داخلی، شماره 8، ص 166-157.
[6] قربانی، م (1381) دیباچه‌ای بر زمین‌شناسی اقتصادی ایران، انتشارات سازمان زمین‌شناسی کشور.
[7] نبوی، م (1355) دیباچه‌ای بر زمین‌شناسی ایران، انتشارات سازمان زمین‌شناسی کشور،  109ص.
[8] نژادحداد، م.، آفتابی، ع (1389) الگوی کانسارسازی کانسارهای سلستیت با استفاده از شواهد زمین‌شناسی، ساختی، بافتی و ژئوشیمیایی در تاقدیس بنگستان، بهبهان، اهواز، مجله علوم دانشگاه تهران، شماره1، ص 167-157.
[9] هاشمی، ا، خ.، اویسی، ب.، و سعیدی، ع (1393) ارائه مدل کینماتیکی برای چین مرتبط با گسلش لار و ارتباط ساختاری آن با رویداد زمین‌لرزه 1960 لار، جنوب خاوری زاگرس، شماره 93،  ص 9-1.
[10]  طاهرزاده، ا، رستمی پایدار، ق و احیا، ف (1393) زمین‌شناسی، ژئوشیمی و منشاء کانسار سلستیت بابامحمد (گچساران)، استان کهگیلویه و بویر احمد، پایان‌نامه کارشناسی­ارشد، دانشگاه بهبهان، 117ص.
[11] Brodtkorb, M. K., Ramos, V., Barbieri, M., and Ametrano, S (1982) The evaporate celestite- barite deposits of Neuquen Argentina, Mineralium Deposita, 117: 423-436.
[12] Carlson, E, H (1987) Celestite replacements of evaporates in the Salina Group, Sedimentary Geology, 54:    93-112.   
[13] Dill, H. G., Henjes-Kunst, F., Berner Z. and Stuben, D (2009) Miocene diagenetic strontium mineralization in calcareous series from Cyprus and the Persian Gulf: Metallogenic perspective on sub and suprasalt redox-controlled base metal deposit, Journal of Asian Earth Sciences. 34: 557-576.
[14] Faure, G (1992) Principles and applications of inorganic geochemistry, Maxwell 626p.
[15] Frazier, W. J (1975) Celestite in the Mississippine pennington Formation, central Tennessee. Southeastern Geology, 16: 241-248.                                          
[16] Griffits, J (1985) Celestite: new production and processing developments. Industrial Minerals, 218: 21-35.
[17] Hanor, J. S (2004) A model for the origin of large carbonate- and evaporite-hosted celestite deposits, Journal of Sedimentary Research, 74: 168–175.
[18] Kinsman, D (1969) Interpretation of Sr concentrations in carbonate minerals and rocks, Journal of Sedimentary Petrology, 39: 486–508.
[19] Kushnir, S.V (1986) The epigenetic Celestiting formationmechanism for rock containing CaSO4, Geochem, 23: 1-9.
[20] Muller, g (1962) Zur Geochemie des Strontiums in Ozeanen Evaporiten unter besonderer Berucksichtigung der sedimentaren Coelestin-Lagerstatte von Hemmelte-Westerfeld Sudoldenburg, Beiheft des, 35: 1-90.
[21] Stöcklin, J (1968) Structural history and tectonics of Iran, American Association of Petroleum Geologists Bulletin, Vol. 52 (7): 1229-1258.